طعم ملی، فرهنگ جهانی: وقتی آشپزی ایتالیا جشن میراث و حال خوب می‌آفریند

 علیرضا صفاخو - روزنامه نگار ارشد بخش کشاورزی و مدیر تلویزیون اینترنتی کشاورزپلاس

برای من، هر سفر به ایتالیا همیشه تجربه‌ای چندلایه بوده است؛ تجربه‌ای که نه فقط با چشم و گوش و لمس بلکه با چشیدن طعم‌ها و حس کردن ریتم زندگی مردم  آن کشور در هم آمیخته است. 3 دوره حضور در رویداد جهانی کشاورزی  EIMA در ایتالیا، دیدار با دوستان صمیمی و همراه شدن در کوچه‌ها و رستوران‌های کوچک و محلی بولونیا یا ونیز، مرا به این باور رسانده است که خلق طعم، فراتر از غذاست؛ وسیله‌ای است برای پیوند اجتماعی، انتقال سنت و شادی جمعی.

حالا با خبر تازه ثبت آشپزی ایتالیا در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو، این تجربه شخصی به یک لایه جهانی ارتقاء یافته است. برای من و بسیاری از دوستداران غذاهای اصیل، این دستاورد نه تنها افتخاری ملی، بلکه جشن جهانی خلاقیت و مهارت آشپزی است.

 آشپزی؛ پلی بین فرهنگ‌ها و نسل‌ها

یونسکو آشپزی ایتالیا را «ترکیبی فرهنگی و اجتماعی از سنت‌های آشپزی» توصیف کرده است، سنتی که مهارت‌ها، خاطرات و طعم‌ها را از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌کند و همزمان لحظه‌های صمیمی دور میز را جشن می‌گیرد. این تعریف، همان چیزی است که من در سفرهایم تجربه کرده‌ام: در  ونیز یا بولونیا وقتی یک بشقاب پاستا کاربونارا    یا لیزانیا سنتی  در رستوران‌های کوچک آنها می‌چشیدم، تنها غذا نبود، بلکه حس تعلق و همدلی جمعی  منتقل می‌شد.

در این تجربه، پیتزا ناپلی با لایه‌های طعم بی‌نظیر، موزارلا تازه، ریحان و سس گوجه طبیعی  نه تنها به ذائقه، بلکه به روح هم طراوت می‌بخشید؛ لحظاتی که ایتالیایی‌ها با آرامش و لذت واقعی از آن بهره می‌بردند، الهام‌بخش هر علاقه‌مند به غذا و فرهنگ است.

 جشنواره‌ها؛ کارگاه خلاقیت و کاهش ضایعات

نگاهی به مسابقات اخیر آشپزی در آنتالیا ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که جهان بیش از هر زمان دیگری به خلق طعم و نوآوری در آشپزی حرفه‌ای توجه دارد. خانم بهاره عسگرخانی، برنده مدال طلای این رویداد، نه تنها نماینده ایران بود، بلکه نمادی از توانایی نسل جوان در ترکیب خلاقیت و سنت  برای خلق غذاهای اصیل و کاربردی در مسیر کاهش ضایعات کشاورزی.

این نکته به من یادآوری می‌کند که آشپزی حرفه‌ای و جشنواره‌ها، پلی میان کشاورزی و فرهنگ غذایی هستند: مواد خامی که از زمین و مزرعه حاصل می‌شوند، با مهارت و خلاقیت به طعم و تجربه‌ای انسانی تبدیل می‌شوند. این فرآیند، نه تنها ارزش افزوده ایجاد می‌کند، بلکه حس خوب، غرور و رضایت اجتماعی  برای تولیدکننده و مصرف‌کننده به همراه دارد.

 توجه دولت‌ها؛ اعتبار ملی و بین‌المللی

توفیق ثبت آشپزی ایتالیا در یونسکو، نتیجه تمرکز دولت و مقامات ارشد  است. نخست‌وزیر جورجیا ملونی، از بدو انتصاب، آشپزی را در هسته هویت ملی و پروژه‌های فرهنگی کشور قرار داد و وزیر کشاورزی، فرانچسکو لولوبریگیدا، بر حفاظت و ترویج غذاهای اصیل اصرار داشت.

ملونی پس از اعلام رسمی خبر در پیامی ویدیویی گفت:

«این افتخار برای ماست. آشپزی برای ما تنها غذا یا دستور پخت نیست؛ فرهنگ، سنت، کار و ثروت است. ما نخستین کشوری هستیم که کل آشپزی ملی‌اش به رسمیت شناخته شده است.»

این نگاه، درک عمیق نسبت به نقش آشپزی در هویت اجتماعی و اقتصادی را نشان می‌دهد؛ همان چیزی که برای ایران و کشورهای دیگر نیز درس‌آموز است: وقتی دولت‌ها و نهادهای رسمی، جشنواره‌ها و سنت‌های غذایی را جدی بگیرند، فرصت‌های آموزشی، گردشگری و توسعه پایدار شکل می‌گیرد.

 تجربه عینی و حال خوب

یادم می‌آید در ونیز، پس از یک روز حضور در EIMA و دیدار از نمایشگاه کشاورزی آن در بولونیا، در یک رستوران کوچک کنار رودخانه آرنو  برنج ریزوتو با قارچ‌های محلی   و ...  نوش جان کردیم. آن لحظه، شادی واقعی را در چهره ایتالیایی‌ها می‌دیدم؛ نه فقط لذت از طعم، بلکه لذت از تجربه جمعی و احترام به مواد اولیه و سنت‌ها.

در ناپل، همان جایی که پیتزاهای سنتی با تنورهای چوبی سرو می‌شوند، تجربه کردم که هر لقمه، روایت یک نسل و یک فرهنگ است؛ لحظه‌ای که همدلی و خلاقیت انسانی را به رخ می‌کشد و نشان می‌دهد که غذا، تنها خوراک نیست بلکه ابزاری برای جشن زندگی، مهارت و ارتباط اجتماعی است.

 پیام به نسل‌های جوان و بهره‌برداران کشاورزی

برای کشاورزان و علاقه‌مندان به غذا در ایران، این موفقیت ایتالیا می‌تواند الهام‌بخش باشد: ارزش دادن به مواد اولیه، آموزش نسل بعدی، ترکیب خلاقیت با سنت و جشن گرفتن غذاهای اصیل، می‌تواند از ضایعات غذایی بکاهد و حس خوب ایجاد کند. همان‌گونه که مسابقات و کارزارهای اخیر آشپزی نشان داده‌اند، نسل نوجوان و جوان، وقتی با فرهنگ و مهارت آشنا می‌شوند، قادر است با شور و خلاقیت، مسیر توسعه پایدار غذایی را هموار کند.

وقتی طعم‌ها جهانی می‌شوند

ثبت آشپزی ایتالیا در یونسکو، جشنی جهانی از خلاقیت، سنت، مهارت و همدلی جمعی است. برای من، تجربه عینی سفر عمدتا کاری اما در کنارش کشف جاذبه‌های ناتمام ایتالیا - که شرکت در این رویداد بین‌المللی و چشیدن غذاهای اصیل آنجا را مرهون مساعدت انجمن ماشین‌های کشاورزی ایران (اتماک) و بخش بازرگانی سفارت ایتالیا در تهران  هستم، ، این موفقیت را  فراتر از افتخار ملی، لحظه‌ای شخصی و انسانی  کرده است؛ لحظه‌ای که به یاد می‌آورم چگونه یک بشقاب ساده پاستا یا پیتزا می‌تواند  روح، روان و جامعه را تغذیه کند.

همان‌گونه که خانم بهاره عسگرخانی در مسابقات گاسترو آنتالیا 2025 نشان داد و بعد تلفنی به خبرنگار کشاورزپلاس روایت کرد، خلق طعم، علم و هنر است؛ پل ارتباطی میان کشاورز، آشپز و نسل‌های آینده؛ و همان‌طور که خانم جورجیا ملونی گفت، آشپزی   فقط غذا نیست، فرهنگ، سنت، کار و ثروت است. این دستاورد، پیام روشنی دارد: وقتی طعم‌ها جهانی می‌شوند، زندگی، خلاقیت و حال خوب هم جهانی می‌شود.

مطلب مرتبط: 

آشپزی ایتالیایی، میراث ناملموس یونسکو؛ نخستین کشور جهان با کُلِ آشپزی ملی ثبت‌شده - لینک اینجا

Per ispirare gli agricoltori e gli appassionati di gastronomia in Iran

Sapore nazionale, cultura globale: quando la cucina italiana crea una festa di patrimonio e di buonumore

Alireza Safakhoo – Giornalista senior del settore agricolo e direttore della televisione online KeshavarzPlus, il media nazionale visivo e testuale dell’agricoltura in Iran

Per me, ogni viaggio in Italia è sempre stata un’esperienza a più strati; un’esperienza che non si vive solo con gli occhi, le orecchie o il tatto, ma anche assaporando i gusti e percependo il ritmo della vita delle persone. Le mie tre partecipazioni all’evento mondiale dell’agricoltura EIMA in Italia, gli incontri con amici sinceri e le passeggiate tra le stradine e i piccoli ristoranti locali di Bologna o Venezia, mi hanno portato a credere che creare sapore significhi molto più che cucinare: è un mezzo per creare legami sociali, trasmettere tradizioni e condividere gioia collettiva.

Ora, con la recente notizia dell’iscrizione della cucina italiana nella lista del Patrimonio Culturale Immateriale dell’UNESCO, questa esperienza personale ha acquisito una dimensione globale. Per me e per molti amanti della cucina autentica, questo risultato non è solo un orgoglio nazionale, ma una celebrazione mondiale della creatività e dell’arte culinaria.

La cucina: un ponte tra culture e generazioni

L’UNESCO descrive la cucina italiana come una “combinazione culturale e sociale di tradizioni culinarie”, una tradizione che tramanda competenze, ricordi e sapori di generazione in generazione, celebrando allo stesso tempo momenti di convivialità attorno alla tavola. Questa definizione è esattamente ciò che ho percepito durante i miei viaggi: a Venezia o Bologna, quando gustavo un piatto di pasta alla carbonara o una lasagna tradizionale nei loro piccoli ristoranti, non era solo cibo; era un sentimento di appartenenza e di armonia condivisa.

In questa esperienza, la pizza napoletana, con i suoi strati di sapore, la mozzarella fresca, il basilico e il pomodoro naturale, non nutriva solo il palato ma anche l’anima; e il modo rilassato e autentico con cui gli italiani vivono questi momenti era fonte di ispirazione per ogni amante della gastronomia e della cultura.

Festival gastronomici: laboratori di creatività e riduzione degli sprechi

Uno sguardo alle competizioni culinarie di Antalya 2025 mostra che il mondo presta oggi più che mai attenzione alla creazione del gusto e all’innovazione nella cucina professionale. La chef Bahareh Asgar Khani, vincitrice della medaglia d’oro, non è stata solo rappresentante dell’Iran, ma simbolo della capacità delle nuove generazioni di combinare creatività e tradizione per creare piatti autentici, utili e in grado di ridurre gli sprechi agricoli.

Questo mi ricorda che la cucina professionale e i festival gastronomici rappresentano un ponte tra l’agricoltura e la cultura alimentare: materie prime che arrivano dal campo vengono trasformate, con competenza e creatività, in esperienze e sapori umani. Un processo che non solo genera valore aggiunto, ma porta benessere, orgoglio e soddisfazione sociale sia ai produttori sia ai consumatori.

L’attenzione dei governi: prestigio nazionale e internazionale

Il successo dell’iscrizione della cucina italiana all’UNESCO è il risultato della concentrazione e dell’impegno del governo e delle autorità italiane. La premier Giorgia Meloni, fin dal suo insediamento, ha posto la cucina nel cuore dell’identità nazionale e dei progetti culturali del Paese, mentre il ministro dell’Agricoltura, Francesco Lollobrigida, ha insistito sulla tutela e la promozione delle tradizioni culinarie autentiche.

Dopo l’annuncio ufficiale, Meloni ha dichiarato in un videomessaggio:

«È un onore per noi. La cucina non è solo cibo o ricette; è cultura, tradizione, lavoro e ricchezza. Siamo il primo Paese al mondo ad avere l’intera cucina nazionale riconosciuta dall’UNESCO.»

Questa visione dimostra una comprensione profonda del ruolo della cucina nell’identità sociale ed economica; un insegnamento anche per l’Iran e per altri Paesi: quando governi e istituzioni prendono sul serio i festival e le tradizioni culinarie, si aprono opportunità educative, turistiche e di sviluppo sostenibile.

Esperienze concrete e il benessere che nasce dal cibo

Ricordo che a Venezia, dopo una giornata a EIMA e la visita all’esposizione agricola di Bologna, ho gustato un risotto ai funghi locali in un piccolo ristorante vicino al fiume Arno. In quel momento vedevo nei volti degli italiani una gioia autentica; non solo il piacere del sapore, ma quello di un’esperienza collettiva e del rispetto per le materie prime e le tradizioni.

A Napoli, dove la pizza viene servita nei forni a legna tradizionali, ho capito che ogni morso racconta la storia di una generazione e di una cultura; un momento che rivela empatia, creatività e la magia del vivere insieme attraverso il cibo.

Un messaggio ai giovani e agli attori del settore agricolo

Per gli agricoltori e gli appassionati di gastronomia in Iran, questo successo dell’Italia può essere fonte d’ispirazione: valorizzare le materie prime, educare le nuove generazioni, combinare creatività e tradizione e celebrare i piatti autentici può ridurre gli sprechi alimentari e generare benessere. Come mostrano i più recenti festival culinari, i giovani hanno la capacità di aprire la strada allo sviluppo sostenibile nel sistema alimentare quando vengono formati e motivati.

Quando i sapori diventano globali

L’iscrizione della cucina italiana all’UNESCO è una celebrazione mondiale della creatività, della tradizione, della competenza e dell’armonia umana. Per me – che la mia esperienza professionale in Italia, tra partecipazione all’EIMA e scoperta delle infinite attrazioni culturali e gastronomiche, la devo al sostegno dell’Associazione iraniana delle macchine agricole (ATMAK) e alla sezione commerciale dell’Ambasciata d’Italia a Teheran – questo successo è diventato anche un momento personale e umano. Un momento che mi ricorda come un semplice piatto di pasta o una pizza possano nutrire non solo il corpo, ma anche l’anima e la società.

Come ha dimostrato Bahareh Asgar Khani nelle competizioni di Gastro Antalya 2025, e come ha raccontato telefonicamente al giornalista di KeshavarzPlus, creare sapore è scienza e arte; un ponte tra l’agricoltore, il cuoco e le generazioni future. E come ha detto Giorgia Meloni, la cucina non è solo cibo: è cultura, tradizione, lavoro e ricchezza.

Quando i sapori diventano globali, lo diventano anche la vita, la creatività e il benessere.