نگاه کشاورزپلاس به سال بینالمللی «زن کشاورز»
زمین، زن، زندگی؛ ۲۰۲۶ سالی برای دیدهشدن ستون پنهان کشاورزی جهان
سال بینالمللی زن کشاورز ۲۰۲۶، تلاشی است برای بازنویسی روایت کشاورزی جهانی؛ روایتی که در آن زنان دیگر نیروی پنهان و بیصدا نیستند
در سال ۲۰۲۶، جهان فرصتی دوباره برای دیدن حقیقتی قدیمی دارد؛ زنانی که ستون خاموش کشاورزی و امنیت غذاییاند. زن کشاورز فقط مالک زمین نیست؛ او تولیدکننده، کارگر، حافظ دانش بومی، مدیر معیشت خانوار و نخستین خط تابآوری در برابر بحران غذا و اقلیم است. امروز زنان ۴۱ درصد نیروی کار نظامهای کشاورزی و غذایی جهان را تشکیل میدهند، اما همچنان دسترسی کمتری به زمین، سرمایه، آموزش و تصمیمسازی دارند و بهای نابرابری را با درآمد کمتر، فرسودگی بیشتر و ناامنی غذایی بالاتر میپردازند. «سال بینالمللی زن کشاورز ۲۰۲۶» یک نامگذاری نمادین نیست؛ فراخوانی مستقیم به قانونگذاران، مجریان دولت و تشکلهای کشاورزی است تا سیاستها، بودجهها و ساختارها را با واقعیتهای زنان مزرعه و روستا همراستا کنند. آینده کشاورزی بدون بازتعریف حقوق زنان ساخته نمیشود. سرمایهگذاری بر زنان، سرمایهگذاری بر غذا، زمین و ثبات اجتماعی است. اکنون زمان تصمیم است، نه تعارف.
اتاق خبر تلویزیون اینترنتی کشاورزپلاس:
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) با اتکای به قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل، سال ۲۰۲۶ میلادی را بهعنوان «سال بینالمللی زن کشاورز» نامگذاری کرده است؛ ابتکاری جهانی برای بهرسمیت شناختن نقش حیاتی زنان در نظامهای کشاورزی و غذایی، شکافهای ساختاری نابرابری و ظرفیتی که هنوز در سیاستگذاری و سرمایهگذاری جهانی، تا حد زیادی نادیده گرفته شده است.
زن کشاورز کیست؟ | تعریفی فراگیر از FAO
بر اساس تعریف رسمی FAO، «زنان کشاورز» همه زنانی هستند که در نظامهای کشاورزی و غذایی (agrifood systems) در سطوح و نقشهای مختلف فعالیت میکنند؛ از کشاورزان، تولیدکنندگان و بهرهبرداران خرد و خانوادگی گرفته تا کارگران فصلی، صیادان، فرآوریکنندگان، بازرگانان، زنبورداران، دامداران کوچرو، جنگلداران، نگهبانان دانش بومی، پژوهشگران علوم کشاورزی، کارآفرینان روستایی و شاغلان رسمی و غیررسمی.
این تعریف، عامدانه فراگیر است؛ زنانی از همه گروهها و تنوعها را در بر میگیرد: زنان جوان و سالمند، زنان بومی و محلی، زنان دارای معلولیت، زنان پناهجو و آواره و دیگر گروههای کمتر دیدهشده. مالکیت زمین یا وضعیت رسمی اشتغال، شرط شناسایی این نقش نیست؛ زیرا سهم زنان در امنیت غذایی، معیشت خانوار، مراقبت، کار خانگی و رهبری اجتماعی، فراتر از آمارهای رسمی جریان دارد.
چرا «سال بینالمللی زن کشاورز»؟ | اعداد هشداردهنده
فائو - FAO - با استناد به دادههای جهانی، تصویری دوگانه ترسیم میکند: حضور گسترده زنان در کشاورزی، در کنار نابرابری عمیق ساختاری. در سال ۲۰۲۱، ۴۱ درصد نیروی کار جهانی در نظامهای کشاورزی و غذایی را زنان تشکیل دادهاند؛ سهمی تقریباً برابر با مردان.
با این حال، زنان روستایی بیش از دیگران با اشتغال ناایمن، دستمزد پایین، شرایط کاری نامناسب و حقوق محدود مواجهاند.
زنان شاغل مزدی در کشاورزی بهطور متوسط ۷۸ سِنت در برابر هر یک دلار مردان دستمزد دریافت میکنند.
شکاف بهرهوری زمین میان زنان و مردان، حتی در مزارع هماندازه، ۲۴ درصد است.
هر روز گرمای شدید، ارزش محصولات تولیدی زنان کشاورز را ۳ درصد بیشتر از مردان کاهش میدهد.
بار سنگین کار بدون مزد مراقبتی، مشارکت اقتصادی و سلامت جسمی و روانی زنان را تضعیف میکند؛ کاری که سالانه حداقل ۱۰.۸ تریلیون دلار به اقتصاد جهانی میافزاید اما دیده نمیشود.
در سطح امنیت غذایی نیز، نرخ ناامنی غذایی در میان زنان بهطور مستمر بالاتر از مردان است. برآوردها نشان میدهد که کاهش نابرابریهای جنسیتی در اشتغال، آموزش و درآمد میتواند ۵۲ درصد شکاف ناامنی غذایی را از میان بردارد.
هدف ۲۰۲۶ چیست؟ | از آگاهی تا سیاستگذاری
سال بینالمللی زن کشاورز ۲۰۲۶، تنها یک نامگذاری نمادین نیست. این ابتکار جهانی با 3 هدف کلیدی طراحی شده است:
- افزایش آگاهی عمومی و سیاستی درباره نقش زنان در نظامهای کشاورزی و چالشهایی مانند مالکیت زمین، دسترسی به منابع مالی، خدمات فنی و آموزش.
- تشویق دولتها و نهادهای بینالمللی به تدوین سیاستها و سرمایهگذاریهای هدفمند برای توانمندسازی زنان کشاورز.
- همافزایی میان ابتکارات جهانی مرتبط با برابری جنسیتی، کشاورزی پایدار و امنیت غذایی.
برآورد FAO نشان میدهد که توانمندسازی هدفمند زنان روستایی میتواند درآمد ۵۸ میلیون نفر را افزایش دهد و تابآوری معیشتی ۲۳۵ میلیون نفر را تقویت کند؛ ظرفیتی که هنوز تا حد زیادی بالفعل نشده است.
صداهایی از میدان | زنان کشاورز در جهان
FAO در چارچوب این سال بینالمللی، روایتهای میدانی متعددی را برجسته کرده است؛ از جمله:
جمهوری دومینیکن: زنان روستایی که با پیوند کشاورزی بومی و آشپزی سطح بالا، هویت غذایی جدیدی خلق کردهاند.
غنا و نیجریه: ایجاد پلهای کارآفرینی زنان در چارچوب منطقه آزاد تجاری قاره آفریقا.
فیلیپین: توانمندسازی زنان پرورشدهنده جلبک دریایی در جنوب کشور.
تانزانیا: ادغام توانمندسازی زنان و تغذیه در ابتکار آماری 50x2030.
تونس: زنان صدفچین خلیج قابس؛ پشتهایی خمیده اما سرهایی بالا.
ترکیه: سرمایهگذاری هدفمند برای بهبود فرصتهای اقتصادی و معیشتی زنان روستایی.
همزمانی معنادار | زن، مرتع و کشاورزی خانوادگی
سال ۲۰۲۶ همزمان با «سال بینالمللی مراتع و دامداران کوچرو» (IYRP) گرامی داشته میشود؛ همافزاییای که نقش زنان و جوامع دامدار را در پایداری زمین، امنیت غذایی و تابآوری اقلیمی برجستهتر میکند. این رویکرد با «دهه کشاورزی خانوادگی سازمان ملل (۲۰۱۹–۲۰۲۸)» نیز همراستاست؛ جایی که زنان، قلب تپنده کشاورزی پایدار معرفی میشوند.
جمعبندی | سالی برای بازتعریف نقشها
سال بینالمللی زن کشاورز ۲۰۲۶، تلاشی است برای بازنویسی روایت کشاورزی جهانی؛ روایتی که در آن زنان دیگر نیروی پنهان و بیصدا نیستند، بلکه بازیگران اصلی امنیت غذایی، معیشت پایدار و آینده زمیناند. این سال، آزمونی است برای دولتها، رسانهها و نهادهای توسعهای: آیا کشاورزی آینده، بدون دیدن و شنیدن زنان، اصلاً ممکن است؟
دیدگاه تان را بنویسید