پرونده روز خبرنگار: چگونه خون یک خبرنگار، داستان ناتمام جنگل‌های بارانی را کامل کرد؟

به گزارش گروه ویژه برنامه «قَدرِ قلم» تلویزیون اینترنتی کشاورزپلاس، خبرگزاری آسوشیتدپرس از کشته شدن یک خبرنگار هنگام نگارش کتابی درباره آمازون خبر داد که دوستانش ادامه دهنده راه او شدند و کار او را به پایان رساندند!

پس از اینکه «دام فیلیپس» خبرنگار بریتانیایی  در حین تحقیق برای نگارش کتابی بلندپروازانه درباره نحوه حفاظت از بزرگ‌ترین جنگل بارانی جهان به ضرب گلوله کشته شد، دوستانش عهد کردند که این پروژه را به پایان برسانند. 3 سال بعد، کار آن‌ها به پایان رسید.

کتاب «چگونه آمازون را نجات دهیم» که در برزیل و بریتانیا و پیش از انتشار در آمریکا منتشر شد، توسط گروهی از خبرنگاران همکار فیلیپس گردآوری شده که خود را در یادداشت‌ها، طرح کلی و چند فصل نوشته شده توسط او، غرق کردند. این کتاب، که ۱۰ ژوئن 2022 میلادی در آمریکا منتشر شد، نوشته‌های دام فیلیپس را همراه با مشارکت دیگران ترکیب کرده و بررسی قدرتمندی از موضوعی ارائه می‌دهد که او جان خود را برای آن فدا کرد.

علاوه بر گروه اصلی که رهبری پایان دادن به کتاب را برعهده داشتند، دیگر همکاران و دوستانی همچون فابیانو مایسونناوه و دیوید بیلر، خبرنگاران آسوشیتدپرس،  در ویرایش فصول همکاری کردند.

دام فیلیپس، که از همکاران منظم روزنامه گاردین بود، در یکی از آخرین سفرهای تحقیقاتی خود برای کتابش در ۵ ژوئن ۲۰۲۲ در دره جاواری واقع در غرب آمازون، توسط ماهیگیران به قتل رسید. همچنین برونو پریرا، متخصص بومی برزیلی که برای دفاع از جوامع محلی در برابر ماهیگیران متجاوز، شکارچیان غیرقانونی و معدنچیان طلا، دشمنانی پیدا کرده بود، نیز کشته شد. این قتل‌ها سرخط خبرهای جهانی شد و ۹ نفر به اتهام مشارکت در این قتل‌ها تحت پیگرد قرار گرفته‌اند.

جاناتان واتس، نویسنده محیط زیست مستقر در آمازون و از نویسندگان پیش‌گفتار و یکی از فصل‌های کتاب، گفت: «این لحظه‌ای وحشتناک و بسیار غم‌انگیز بود. همه سعی می‌کردند بفهمند چگونه می‌شود با چنین موضوعی کنار آمد؟ و کتاب همان چیزی بود که بود»، .

با رضایت  آلساندرا سامپایو، همسر فیلیپس، گروه 5 نفری از دوستان تصمیم گرفتند این پروژه او را ادامه دهند. این گروه به رهبری جاناتان واتس شامل اندرو فیشمن، رئیس سایت The Intercept Brasil در ریو؛ ربکا کارتر، نماینده فیلیپس؛ دیوید دیویس، همکار سابق او در روزنامه‌نگاری موسیقی در لندن؛ و تام هنینگن، خبرنگار آمریکای لاتین برای The Irish Times بود.

واتس گفت: «این راهی بود برای اینکه فقط احساس بد نسبت به آنچه اتفاق افتاده بود نداشته باشیم، بلکه کاری انجام دهیم. به خصوص که بسیاری از دوستان دام خود خبرنگار بودند. و چیزی که به آن پناه بردیم، همان چیزی بود که بهتر از همه بلد بودیم، یعنی روزنامه‌نگاری.»

کار تحقیقاتی ناتمام درباره راهکارهای حفاظت از جنگل

تا زمان مرگش، فیلیپس سفرهای گسترده‌ای در آمازون انجام داده و مقدمه و تقریباً 4 فصل از 10 فصل برنامه‌ریزی شده کتاب را نوشته بود. او همچنین طرح کلی فصول باقیمانده را با جزئیات مختلف و چندین صفحه یادداشت دست‌نویس که بعضی تقریباً ناخوانا بود، باقی گذاشته بود.

واتس گفت: «فکر می‌کنم منصفانه باشد بگوییم حتی فیلیپس دام هم هنوز دقیقاً نمی‌دانست در آن فصول چه خواهد نوشت.»

فیلیپس به دنبال یافتن امید بود. او به ویراستارانش قول داده بود کتابی مبتنی بر شخصیت‌ها بنویسد که خوانندگان بتوانند با جمع وسیعی از افرادی که در منطقه زندگی می‌کنند آشنا شوند، «همه کسانی که آمازون را به خوبی می‌شناسند، راه‌حل‌های نوآورانه‌ای برای میلیون‌ها نفری که آنجا زندگی می‌کنند دارند.»

گروه به رهبری واتس نویسندگانی را برای فصول باقیمانده انتخاب کرد که موضوعاتی از جمله ابتکار اقتصادی زیستی در ایالت آکری برزیل تا تأمین مالی جهانی حفاظت از جنگل را در بر می‌گرفتند. رهبر بومی بتو ماروبو از دره جاواری نیز برای نوشتن پیش‌درآمد همکاری کرد. تیم همچنین کمپین موفق جمع‌آوری کمک مالی برای پرداخت هزینه سفرهای تحقیقی بیشتر راه‌اندازی کرد.

یکی از چالش‌های گروه، تضمین این بود که کتاب بازتاب‌دهنده تغییر سیاسی در رویکرد برزیل نسبت به آمازون پس از مرگ فیلیپس باشد. بیشتر تحقیقات فیلیپس در دوره ریاست‌جمهوری جناح راست ژایر بولسونارو انجام شده بود که نابودی آمازون در سال ۲۰۲۱ به بالاترین حد ۱۵ سال اخیر رسید. سرعت تخریب پس از شکست بولسونارو در انتخابات ۲۰۲۲ به رهبری لوئیز ایناسیو لولا دا سیلوا، رهبر چپ، کاهش یافت.

تکه‌هایی از امید و آمارهای تلخ

در طول بیش از ۳۰۰ صفحه کتاب نهایی، تکه‌هایی از امید با واقعیت‌های تلخ آمیخته شده است. در فصل دوم، «آشوب دامداری»، فیلیپس اشاره می‌کند که ۱۶ درصد از آمازون برزیل قبلاً به مراتع تبدیل شده است. حتی یک کشاورز که به عنوان نمونه‌ای موفق در افزایش بهره‌وری بدون تخریب بیشتر زمین‌هایش شناخته شده، به دلیل استفاده گسترده از کودهای شیمیایی مورد انتقاد قرار گرفته است.

در فصل مربوط به اقتصاد زیستی،  جان لی اندرسون خبرنگار به ابتکاری در بازسازی جنگل می‌رود که بنکی پییاکو، رهبر قوم آشانینکا، به همراه درمان آیاهواسکا و پرورش ماهی، بازسازی محیط زیست را ترویج می‌کند. اما این خبرنگار باتجربه نمی‌بیند که این طرح بتواند با توجه به تهدیدات انسانی و تغییرات اقلیمی، به شکل گسترده و قابل تکرار درآید.

او در ادامه نقل قولی از مارک هانوش، اقتصاددان آلمانی بانک جهانی، می‌آورد: «در نهایت، تخریب جنگل تصمیمی اقتصاد کلان است و تا زمانی که مدل رشد برزیل مبتنی بر کشاورزی باشد، شاهد گسترش به داخل آمازون خواهیم بود.»

در پیش‌درآمد، گروه 5 نفره سازمان‌دهنده می‌نویسند: «مانند فیلیپس دام، هیچ‌کدام از ما تصور نمی‌کردیم نوشته‌هایمان بتواند آمازون را نجات دهد، اما مطمئناً می‌توانستیم راه او را در پرسیدن از کسانی که ممکن است بدانند دنبال کنیم.»

اما به گفته واتس، در این کتاب که با خون و امید کم‌رنگ آغشته شده، پیام دیگری نیز هست: «مهم‌ترین نکته این است که همه این‌ها در همبستگی با دوست‌مان و به طور کلی با روزنامه‌نگاری است.»
 

زندگی شخصی و تحصیلات دام فیلیپس

دامینیک مارک فیلیپس در ۲۳ ژوئیه ۱۹۶۴ در ببینگتون، چشر انگلستان به دنیا آمد. مادرش معلم مدرسه اهل ولز و پدرش حسابدار ایرلندی بود که بعدها مدرس دانشگاه لیورپول شد. او یک خواهر دوقلو و یک برادر داشت. در دوران جوانی به موسیقی و فعالیت‌های فضای باز علاقه‌مند بود و با برادر و دوستانش چندین گروه موسیقی تشکیل داد. او در کالج سنت آنسلم بورکنهد بورسیه گرفت و مدتی در دانشگاه هال رشته ادبیات خواند، سپس به پلی‌تکنیک میدلسکس رفت ولی آن را رها کرد. فیلیپس در کشورهای مختلفی مثل اسرائیل، یونان، دانمارک و استرالیا زندگی کرده بود.
 

کار حرفه‌ای

در اوایل دهه ۱۹۸۰، در لیورپول فیلیپس با نیل کوپر نشریه کوتاه‌مدتی به نام The Subterranean راه‌اندازی کرد که نامش از رمان جک کروآک گرفته شده بود. در دهه ۹۰ میلادی برای مجله Mixmag می‌نوشت و اصطلاح «هاوس پیشرو» (progressive house) را ابداع کرد.
در سال ۲۰۰۷ به برزیل رفت تا کتابی درباره موسیقی الکترونیک به پایان برساند. در سال ۲۰۰۹ کتابی به نام Superstar DJs Here We Go! درباره تاریخ فرهنگ باشگاهی دهه ۹۰ منتشر کرد.
از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۶ به طور منظم برای واشنگتن پست مطلب می‌نوشت و درباره رویدادهایی مثل جام جهانی ۲۰۱۴ و المپیک ۲۰۱۶ برزیل گزارش می‌داد. او درباره موضوعاتی چون سیاست، فقر و توسعه فرهنگی در برزیل می‌نوشت و تحقیقاتش درباره قطع غیرقانونی جنگل‌های آمازون توسط مزارع بزرگ گاوداری، نامزد جایزه گابو و جایزه ولادیمیر هرزوگ شد.
او برای رسانه‌های معتبری چون The Guardian، The Times، Financial Times، Bloomberg News، The Intercept، The Observer و دیگران کار کرده بود.

قتل دام فیلیپس و برونو پریرا

دام فیلیپس و برونو پریرا، متخصص بومی، تهدیدات مرگ دریافت کرده بودند چون از مردم بومی در برابر قاچاقچیان مواد مخدر، معدنچیان غیرقانونی و شکارچیان محافظت می‌کردند.
در ۵ ژوئن ۲۰۲۲، آنها در دره جاواری ناپدید شدند. فردی به نام آماریلدو دا کوستا دا اولیویرا بعداً اعتراف کرد که آنها را کشته و محل اجسادشان را به پلیس نشان داد. اجساد در ۱۵ ژوئن کشف شد و تأیید هویت از طریق سوابق دندان‌پزشکی صورت گرفت.
قتل آنها با محکومیت شدید سازمان‌ها از جمله یونسکو مواجه شد. دام فیلیپس نخستین خبرنگار کشته شده در برزیل در سال ۲۰۲۲ بود.

مراسم تشییع

مراسم تشییع جنازه برونو پریرا در ۲۴ ژوئن در رسیفی و دام فیلیپس در ۲۶ ژوئن در نیتروی برگزار شد و اجساد هر دو سوزانده شدند.

پوشش‌های اقلیمی و زیست‌محیطی خبرگزاری مشهور آسوشیتدپرس از حمایت مالی چند بنیاد خصوصی بهره‌مند می‌شود. آسوشیتدپرس مسئولیت تمام محتوای منتشر شده را برعهده دارد.