دستاوردهای پنج ماهه سازمان دامپزشکی کشور

دکتر علیرضا رفیعی‌پور با اشاره به افزایش کمّی و کیفی تولید دارو و واکسن دامپزشکی، توسعه صادرات، کاهش چشمگیر کانون بیماری‌های دامی و آبزیان، تشدید نظارت بر بهداشت عمومی و فرآورده‌های خام دامی، و راه‌اندازی سامانه‌های هوشمند و مشارکتی، تأکید کرد: «سلامت جامعه، امنیت غذایی و توسعه پایدار دامپروری و آبزی‌پروری کشور، هدف نهایی تمامی این اقدامات است.»

متن کامل پرسش و پاسخ این گفت‌وگو به شرح زیر است:

 جناب دکتر رفیعی‌پور، مهم‌ترین اقدامات دفتر دارو و درمان سازمان در این مدت چه بوده است؟

در این حوزه شاهد تحولات چشمگیری بوده‌ایم. راه‌اندازی سامانه نسخه‌نویسی الکترونیکی، صدور الکترونیکی تمام پروانه‌های ساخت دارو و تدوین دستورالعمل‌های جدید برای تسهیل امور و شفاف‌سازی از جمله این اقدامات است.

همچنین شاهد افزایش قابل توجهی در تولید بودیم: تولید داروهای دامپزشکی ۱۶.۶ درصد (بر حسب لیتر) و ۴۱.۸۳ درصد (بر حسب کیلوگرم) رشد کرد، تولید مکمل‌های دامپزشکی ۶۵.۸۵ درصد افزایش یافت و تولید واکسن طیور و دام نیز، حدود ۴ درصد رشد داشت. در حوزه صادرات نیز به کشورهای حوزه خلیج فارس و آسیای میانه ۳۵۰ قلم دارو و ۶.۴ میلیون دز واکسن صادر شد. 

آمار واردات و صادرات محصولات دامپزشکی چگونه بوده است؟

 بر اساس آمار دفتر قرنطینه، در بازه زمانی مورد نظر، حجم قابل توجهی از انواع نهاده‌های دارویی، واکسن، مواد اولیه و اقلام بیولوژیک به میزان ۷ میلیون و ۸۲ هزار و ۵۵۰ تن وارد کشور شد. 

در مقابل، در بخش صادرات نیز موفق به ارسال محصولاتی مانند ماهی قزل‌آلا، میگو، دارو و واکسن به میزان قابل توجهی به بازارهای جهانی شدیم که نشان‌دهنده اعتماد به کیفیت محصولات ایرانی است. 

در حوزه بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی چه اقداماتی انجام شده است؟

عملیات واکسیناسیون در سطح وسیعی انجام شد. به عنوان مثال، علیه بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک بیش از ۵۰ میلیون رأس، علیه تب برفکی بیش از ۱۹ میلیون رأس و علیه بیماری آبله بیش از ۴۳ میلیون رأس دام واکسینه شدند. همچنین پایش و مراقبت فعال بیماری‌هایی مانند بروسلوز، مشمشه و سل با انجام صدها هزار تست سرمی و توبرکولین ادامه یافت. این اقدامات منجر به کاهش چشمگیر کانون‌های بیماری‌های خطرناکی مانند آبله (۳۶ درصد)، طاعون نشخوارکنندگان کوچک (۴۷ درصد) و شاربن (۳۵ درصد) شده است. 

 مرکز ملی تشخیص چه نقشی در این موفقیت‌ها داشته است؟

این مرکز با بهره‌برداری از دستگاه‌های پیشرفته مانند GCMS/MS، راه‌اندازی تشخیص آنفلوآنزا در ۲۵ استان با روش‌های مولکولی، و ارزیابی کارایی واکسن‌ها (مانند FMD) نقش محوری در تشخیص سریع و دقیق بیماری‌ها ایفا کرده است. همچنین، کنترل کیفی تمام داروها و واکسن‌های داخلی و وارداتی در دستور کار قرار دارد. 

راه‌اندازی آزمایشگاه سیار سطح ۳ و به‌روزرسانی آزمایشگاه‌های معین در سراسر کشور نیز از دیگر اقدامات مهم این مرکز بوده است.

 نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی چگونه است؟

دفتر نظارت بر بهداشت عمومی، بازرسی‌های مستمر و گسترده‌ای در کشتارگاه‌های طیور و دام در سراسر کشور انجام داده است. به عنوان مثال، در پنج ماهه ابتدای سال جاری، نظارت بر کشتار ۴.۵ میلیون رأس دام سبک و سنگین و همچنین صدها میلیون قطعه طیور انجام شد. در بخش نظارت بر فرآورده‌های خام دامی نیز بیش از ۹۹۰ هزار بازدید انجام و بیش از ۶.۳ میلیون کیلوگرم فرآورده غیربهداشتی ضبط و ۱.۴ میلیون کیلوگرم امحاء و یا تبدیل به ضایعات گردید.

این نظارت‌ها به ویژه در ایام خاص مانند نوروز، رمضان و محرم تشدید می‌شود.

 وضعیت بهداشت و بیماری‌های آبزیان چگونه است؟

خوشبختانه با اجرای برنامه‌های مراقبت فعال و پایش مستمر، شاهد کاهش بیش از ۴۰٪ در کانون‌های بیماری میگو (AHPND) نسبت به سال قبل بوده‌ایم. همچنین با تدوین دستورالعمل‌های جدید، منطقه‌بندی و نظارت شدید بر واردات، از ورود بیماری‌های اگزوتیک به کشور جلوگیری شده است.

به عنوان مثال، یک محموله بچه ماهی سیباس آلوده به بیماری VNN (بیماری exotic) معدوم شد تا از ورود آن به آب‌های داخلی ممانعت شود.

 در حوزه حقوقی و رسیدگی به پرونده‌ها چه اقداماتی شده است؟

در سال ۱۴۰۴، ادارات کل استانی ما در سراسر کشور در مجموع با هزاران پرونده در مراجع قضایی مختلف از جمله دادگاه‌های کیفری، حقوقی، دیوان عدالت اداری و تعزیرات حکومتی مواجه بودند که با پیگیری‌های مستمر حقوقی به نتیجه رسیدند.

این نشان‌دهنده عزم راسخ سازمان برای برخورد قاطع با متخلفین و حفظ حقوق تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان است.

 اقدامات و مراقبت‌های بهداشتی سازمان دامپزشکی از واحدهای طیور صنعتی و روستایی برای ما توضیح دهید.

 در راستای اجرای برنامه مراقبت فعال و غیرفعال آنفلوانزای فوق‌حاد طیور، تیم‌های پایش ما در پنج ماهه اول سال جاری از ۴۰۵۳۹ واحد صنعتی پرورش طیور بازدید به عمل آورده‌اند. نکته حائز اهمیت این است که از تمامی این واحدهای صنعتی که تحت پایش قرار گرفتند، نمونه‌برداری نیز انجام شده است.

۴۴۷۷۹ نمونه‌برداری، نشان‌دهنده عزم جدی برای رصد دقیق و به‌موقع بیماری است. همچنین در بخش واحدهای روستایی، برنامه ما بر اساس مراقبت فعال متمرکز بود. خوشبختانه در این حوزه نیز پوشش بسیار خوبی داشتیم و از ۱۲۸۷۱ واحد روستایی بازدید و پایش کامل به عمل آمد.

 این هماهنگی و پوشش گسترده در مناطق روستایی که پراکندگی بیشتری دارند، بسیار کلیدی است.

 علاوه بر برنامه‌های مراقبتی، چه اقدام پیشگیرانه دیگری انجام شده است؟ قطعاً پیشگیری، محور اصلی کار ماست.

در کنار مراقبت‌های شدید بهداشتی، برنامه واکسیناسیون گسترده‌ای را در واحدهای صنعتی علیه دو بیماری بسیار خطرناک، یعنی نیوکاسل و آنفلوانزای فوق‌حاد پرندگان به اجرا گذاشتیم. 

آمار واکسیناسیون انجام‌شده، عدد قابل‌توجه ۶۷ میلیون و ۳۹۶ هزار و ۶۴۷ دز واکسن است که گویای تلاش برای ایجاد یک سد ایمنی قوی در جمعیت طیور صنعتی کشور است.

 به تازگی از یک سامانه جدید در سازمان دامپزشکی کشور رونمایی شده است. لطفاً هدف اصلی از راه‌اندازی این «نظام پیشنهادات الکترونیکی» چیست و چه امکاناتی دارد؟

هدف اصلی ما، عملیاتی کردن مفهوم «مدیریت مشارکتی» در سازمان است. ما به دنبال آن هستیم که از ظرفیت ذهنی و تجربیات ارزشمند تمامی همکاران، ارباب رجوع و حتی بخش‌های خصوصی مرتبط، در فرآیند تصمیم‌گیری و مدیریت بهره ببریم. این سامانه بستری است تا هر پیشنهادی که می‌تواند به ارتقای کیفی خدمات سازمان بینجامد، ثبت، پیگیری و در نهایت اجرایی شود. مهم‌ترین ویژگی این سامانه، شفافیت و قابلیت پیگیری است. هر کاربری که وارد پورتال سازمان شود، می‌تواند پیشنهاد خود را ثبت کند و از طریق داشبوردهای تعاملی، مسیر بررسی پیشنهاد خود را به صورت لحظه‌ای دنبال کند. این سیستم به گونه‌ای طراحی شده که امکان تبادل نظر بین پیشنهاددهنده و مدیر مربوطه را فراهم می‌کند و دیگر پیشنهادها در کشوی میز کسی گم نمی‌شوند. 

چشم‌انداز و برنامه‌های آینده سازمان چیست؟

مهم‌ترین برنامه ما، تدوین و اجرای برنامه راهبردی سازمان بر اساس سند برنامه هفتم توسعه کشور، استقرار کامل سامانه‌های هوشمند مدیریتی و نظارتی و تداوم برنامه‌های واکسیناسیون و پایش برای کنترل و ریشه‌کنی بیماری‌های دامی و آبزیان است.

 هدف نهایی، ارتقای سلامت جامعه، امنیت غذایی و توسعه پایدار صنعت دامپروری و آبزی‌پروری کشور با تکیه بر دانش روز و فناوری‌های نوین است.

 آقای دکتر رفیعی‌پور، در کنار اقدامات اشاره‌شده، سازمان دامپزشکی چه فعالیت‌هایی در حوزه نظارت بر فرآورده‌های خام دامی و نهاده‌های وارداتی داشته است؟

ما برای تأمین بهداشت، سلامت و کیفیت حدود ۱۸ میلیون تن فرآورده خام دامی، به‌صورت شبانه‌روزی نظارت داریم. همچنین برای سلامت مواد و نهاده‌های دامی وارداتی، تست‌ها و کنترل‌های لازم روی ۱۲ میلیون تن نهاده وارداتی انجام می‌شود تا به مواد سالم برای مصرف دام، طیور و آبزیان در کشورمان تبدیل شوند.

 در کنار این، حدود ۴ میلیون تن فرآورده خام دامی و محصولات تولیدی مرتبط صادراتی نیز تحت نظارت قرار می‌گیرند و طبق قوانین بهداشتی، همکاران ما در مبادی ورودی و خروجی ( ریلی هوایی، زمینی و دریایی) مجوزهای لازم را صادر می‌کنند.

در پنج ماه گذشته و سال‌های قبل، با اقدامات به‌موقع بهداشتی، توانسته‌ایم تولید را بدون بروز اپیدمی پیش ببریم. به‌طور میانگین، حدود ۱۲ میلیارد دُز واکسن دام، طیور و آبزیان تولیدی و وارداتی مصرف شده است که همین واکسیناسیون گسترده مانع وقوع اپیدمی‌های خاص گردیده و ده‌ها یا حتی صدها میلیارد تومان صرفه‌جویی برای اقتصاد کشاورزی و دامپروری کشور به همراه داشته است. 

از سوی دیگر، با وجود شیوع بیماری‌های جدید در برخی کشورهای همسایه، خوشبختانه در داخل کشور ما این مخاطرات بروز نکرده است. 

همکاران سازمان با رصد و پایش مستمر در سراسر کشور، بر اساس پروتکل‌های ابلاغی، تشخیص‌های دقیق و به‌موقع را انجام می‌دهند. همچنین برنامه‌های ملی نظارت بر باقی‌مانده‌ها، فلزات سنگین و آلاینده‌ها نیز به طور منظم اجرا می‌شود تا سلامت فرآورده‌های دامی تضمین گردد.