غلات دزدی؛ وقتی گندم ابزار جدید جنگ می‌شود!

گزارش اختصاصی کشاورزپلاس برگرفته از گزارش خبرگزاری ایندیپندنت: در شرایطی که جنگ روسیه و اوکراین وارد چهارمین سال خود می‌شود، مناطق اشغالی شرق اوکراین نه‌تنها به صحنه‌ای برای درگیری‌های نظامی، بلکه به یکی از منابع مهم تأمین غله برای روسیه تبدیل شده‌اند. مقام‌های منصوب کرملین در منطقه لوهانسک اعلام کرده‌اند که امسال برداشت گندم این منطقه به حدود یک میلیون تُن خواهد رسید؛ رقمی دو برابر سال گذشته و معادل ۲۳۰ میلیون دلار در قیمت بازارهای جهانی.

گندم‌هایی که کی‌یف آن را "غله دزدی" می‌خواند

چهار منطقه شرقی اوکراین شامل لوهانسک، دونتسک، خرسون و زاپوریژیا که در سطح بین‌المللی هنوز جزو خاک اوکراین به‌شمار می‌آیند اما در کنترل روسیه هستند، سال گذشته حدود ۳ درصد از کل محصول غله روسیه را تأمین کرده‌اند. در غیاب این مناطق، کاهش ۱۴ درصدی برداشت غله در روسیه به دلیل خشکسالی می‌توانست ضربه‌ای بزرگ‌تر به صادرات این کشور وارد کند.

اما از نظر اوکراین، این ارقام معنایی ندارد. وزارت اقتصاد اوکراین مدعی است روسیه تاکنون حدود ۱۵ میلیون تُن غله از خاک اوکراین سرقت کرده است. مقامات اوکراینی همچنین اعلام کرده‌اند گندم تولیدشده در این مناطق در بنادر دریای سیاه با گندم روسی مخلوط شده و بدون امکان ردیابی، به بازار جهانی صادر می‌شود.

سکوت واردکنندگان و ناتوانی در ردیابی

در مواردی مانند صادرات به بنگلادش، دولت اوکراین خواستار تحریم واردکنندگان توسط اتحادیه اروپا شد؛ اما پاسخی رسمی از کمیسیون اروپا دریافت نکرد. تحلیلگران می‌گویند ردیابی گندم پس از اختلاط در انبارها یا بنادر عملاً غیرممکن است؛ همین موضوع اجرای تحریم‌های هدفمند را دشوار می‌سازد.

بازسازی کشاورزی در سایه نظامی‌گری

بازدید اخیر مقام‌های روس از مزارع منطقه استاروبیلسک، همراه با ماشین‌آلات کشاورزی آمریکایی که حالا پرچم روسیه بر آن‌ها نصب شده، نشان‌دهنده تلاش جدی کرملین برای تبدیل این مناطق به کانون‌های دائمی تولید غله است. لئونید پاسچنیک، رئیس دولت منصوب روسیه در لوهانسک، به کشاورزان گفته: «باید روی صلح تمرکز کنیم، نه جنگ»؛ اما فاصله ۱۰۰ کیلومتری این مزارع با خط مقدم جنگ، معنایی متناقض برای این جمله ایجاد می‌کند.

طبق اعلام مقامات محلی، سطح زیر کشت در لوهانسک امسال ۱۰ درصد افزایش یافته و حدود ۷۰۰ هزار هکتار از زمین‌های زراعی مورد استفاده قرار گرفته‌اند؛ رقمی که با ظرفیت کل منطقه (۱.۲ میلیون هکتار) فاصله دارد، اما نوید افزایش تولید در سال‌های آینده را می‌دهد.

تسهیلات کرملین برای توسعه تولید در مناطق اشغالی

برای ترغیب تولید، مسکو ۸ میلیارد روبل (معادل ۱۰۲ میلیون دلار) یارانه سالانه برای کشاورزی در این مناطق در نظر گرفته و مالیات صادراتی بر گندم این مناطق را حذف کرده است؛ امری که باعث جذابیت بیشتر آن برای بازرگانان داخلی و خارجی شده است.

اِوگِنی سوروکین، وزیر کشاورزی دولت منصوب روسیه در لوهانسک، گفته: «حذف تعرفه‌ها، حاشیه سود کشاورزان را بهبود داده و امکان خرید ماشین‌آلات و کود را فراهم کرده است.»

با وجود این، چالش‌هایی همچون کمبود رطوبت خاک و زمین‌های آلوده به مین (حدود ۲۰ هزار هکتار تا پایان ۲۰۲۴) همچنان پابرجاست.

تحلیل کشاورزپلاس | پیامدهای جهانی برای امنیت غذایی و تجارت غله

-  از منظر امنیت غذایی جهانی، این تحول نشان‌دهنده نظامی‌سازی کشاورزی در جنگ‌های قرن ۲۱ است؛ جایی که محصولات غذایی از ابزارهای قدرت نرم فراتر رفته و به اهرم‌های اقتصادی جنگ تبدیل می‌شوند.

- برای واردکنندگانی همچون کشورهای خاورمیانه، آسیا و آفریقا، موضوع منشأ غله و مشروعیت مالکیت آن اهمیت حقوقی و اخلاقی خواهد یافت؛ به‌ویژه در صورتی که پرونده‌های بین‌المللی یا تحریم‌ها علیه کالاهای تولیدشده در مناطق اشغالی تشکیل شود.

- از منظر کشاورزان و سیاست‌گذاران ایرانی، این رخداد هشداری است برای اهمیت ثبت دقیق منبع، مالکیت و ردیابی محصولات کشاورزی در زنجیره تأمین جهانی؛ موضوعی که در آینده ممکن است بر صادرات ایران نیز تأثیر بگذارد.