چرا سفر هیئت ایرانی به مسکو می‌تواند بر نقشه واردات نهاده، تنظیم بازار و استانداردهای قرنطینه اثر بگذارد؟
دیدار نوری و لوت در مسکو؛ ارزیابی یک گفت‌وگوی حساس در بزنگاه امنیت غذایی ایران
گفت‌وگوی معاون هماهنگی امور اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی ایران با معاون وزیر کشاورزی روسیه، فراتر از یک دیدار تشریفاتی، دروازه‌ای به مذاکرات پیچیده‌تر درباره امنیت غذایی، استانداردهای بهداشتی، تجارت نهاده‌های دامی و شبکه‌های لجستیکی جدید به شمار می‌رود
اتاق خبر تلویزیون اینترنتی کشاورزپلاس:
سفر غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی، به مسکو و دیدار او با اوکسانا لوت، وزیر کشاورزی فدراسیون روسیه و رئیس سرویس فدرال نظارت بر دامپزشکی و گیاه‌پزشکی روسیه (Rosselkhoznadzor- روسلخوزنادزور)، از آن رو اهمیت دارد که در مقطعی انجام شده که ایران با 2 چالش هم‌زمان روبه‌روست: نخست، فشارهای فزاینده بر شبکه واردات نهاده‌های دامی و غذایی، و دوم، ضرورت بازتعریف مسیرهای استاندارد قرنطینه‌ای در تعامل با روسیه، یکی از تأمین‌کنندگان اصلی گندم، نهاده و پروتئین.
در ظاهر، این دیدار یکی از سلسله نشست‌های معمول بین ایران و روسیه است؛ اما با توجه به شرایط ژئوپلیتیک کنونی، جنگ اوکراین، جابجایی محورهای عرضه جهانی غلات و حساسیت شدید روسیه بر رعایت استانداردهای بهداشتی صادراتی، این جلسه باید در چارچوبی گسترده‌تر دیده شود. منابع روسی، از جمله گزارش‌های رسمی سرویس فدرال نظارت بر دامپزشکی و گیاه‌پزشکی روسیه (Rosselkhoznadzor- روسلخوزنادزور) و بیانیه‌های رسانه‌ای وزارت کشاورزی روسیه، نشان می‌دهند که مسکو در سال ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ سخت‌گیرانه‌ترین پروتکل‌های بازرسی را بر واردات و صادرات محصولات کشاورزی اعمال کرده است؛ مواردی چون تعلیق صادرات برخی محصولات ایرانی (به دلیل گزارش آلودگی‌های گیاهی یا عدم انطباق بسته‌بندی) و حتی تذکرات مستقیم به طرف ایرانی، نشان‌دهنده واقعیتی است که اهمیت این سفر را دوچندان می‌کند.
در سوی ایرانی نیز وزارت جهاد کشاورزی با حجم گسترده‌ای از مطالبات مواجه است: از سامان‌دهی زنجیره تأمین مرغ و نهاده‌های دامی تا جبران کمبودهای وارداتی ناشی از تحریم‌ها، و همچنین ضرورت کاهش نوسانات قیمت در داخل. بنابراین، سفری که با تمرکز بر «هماهنگی اقتصادی» انجام می‌شود، به‌طور طبیعی باید حامل پیام‌های راهبردی باشد: تنوع‌بخشی به مسیرهای واردات، تثبیت قراردادهای بلندمدت با روسیه، و نیز تلاش برای کاهش اصطکاک‌های فنی در حوزه استانداردهای دامپزشکی و گیاه‌پزشکی.
روسیه: شریک استراتژیک یا گره‌گاه جدید استانداردهای سخت‌گیرانه؟
روسیه در سال‌های اخیر یکی از 5 صادرکننده اصلی گندم، جو و ذرت به ایران بوده است. با توجه به محدودیت‌های بانکی ناشی از تحریم‌ها و تغییر مسیر حمل‌ونقل جهانی، ایران برای تأمین پایدار نهاده، به مسکو نیاز بیشتری دارد. اما این وابستگی یک‌سویه نیست؛ روسیه نیز، طبق اسناد منتشرشده توسط وزارت کشاورزی این کشور، ایران را یکی از بازارهای مهم برای صادرات غلات و پروتئین می‌داند.
در عین حال، روسیه به‌ویژه در 2 سال اخیر، نظارت بهداشتی بر صادرات محصولات کشاورزی به ایران را تشدید کرده است. گزارش‌های رسمی روسی نشان می‌دهند که سرویس فدرال نظارت بر دامپزشکی و گیاه‌پزشکی چندین بار نسبت به باقی‌مانده سموم، آلودگی‌های قارچی و عدم انطباق بسته‌بندی برخی محصولات ایرانی هشدار داده است.
این زمینه پرتنش باعث شده دیدار اخیر بیش از آنکه یک «جلسه هماهنگی» باشد، حامل نوعی مذاکره درباره تنظیم روابط استانداردی و اعتمادسازی فنی تلقی شود.
محورهای اصلی گفت‌وگو: از قرنطینه تا لجستیک
با تکیه بر اظهارات طرف ایرانی و روسی، محورهای اصلی این نشست را می‌توان در 4 دسته اصلی طبقه‌بندی کرد:
امنیت غذایی و واردات نهاده از روسیه
نوری قزلجه در این دیدار تأکید کرده که ایران قصد دارد مسیرهای واردات نهاده‌های دامی و غلات را تثبیت و بلندمدت کند. افزایش سهم روسیه در تأمین گندم ایران طی 2 سال گذشته نشان می‌دهد که 2 کشور در حال نزدیک‌تر شدن در این بخش هستند.
استانداردهای دامپزشکی و گیاه‌پزشکی (SPS)
اوکسانا لوت، به عنوان مسئول اصلی سرویس فدرال نظارت بر دامپزشکی و گیاه‌پزشکی روسیه (Rosselkhoznadzor- روسلخوزنادزور) ، بارها تأکید کرده که «انطباق کامل با استانداردهای روسیه» شرط اصلی گسترش تجارت است. روسیه در حوزه SPS بسیار سخت‌گیر است و ایران ناچار است ساختارهای داخلی بازرسی و قرنطینه خود را به‌روزرسانی کند.
زیرساخت‌های لجستیکی و مسیرهای حمل‌ونقل
یکی از محورهای مشترک مذاکرات، توسعه مسیرهای حمل‌ونقلی از طریق دریای خزر و کریدور شمال–جنوب بود. روسیه تلاش می‌کند هزینه حمل به ایران را کاهش دهد و ایران نیز برای دور زدن محدودیت‌های تحریم، این مسیر را حیاتی می‌داند.
تجارت دوجانبه و صادرات ایران به روسیه
افزایش حضور ایران در بازار روسیه — از کیوی و خرما گرفته تا پسته و محصولات گلخانه‌ای — مشروط به رعایت دقیق استانداردهای قرنطینه‌ای است. روسیه در سال‌های اخیر چندین بار ورود برخی محموله‌های ایرانی را متوقف کرده و این نشان می‌دهد که بدون سازوکار مشترک، توسعه صادرات ممکن نیست.
یک نکته ظریف اما مهم: غیبت چهره‌های کلیدی قرنطینه در سفر مسکو
در ترکیب هیئت اعزامی، یک نکته قابل توجه است که نمی‌توان به سادگی از آن عبور کرد: حضور نداشتن رئیس سازمان دامپزشکی کشور، رئیس سازمان حفظ نباتات و حتی نمایندگان ارشد قرنطینه دامی و گیاهی.
از آنجا که بخش مهمی از تعامل ایران با سرویس فدرال نظارت بر دامپزشکی و گیاه‌پزشکی روسیه (Rosselkhoznadzor- روسلخوزنادزور) دقیقاً در حوزه کنترل بیماری‌های دامی، صدور گواهی‌های بهداشتی، استانداردهای قرنطینه گیاهی و هماهنگی‌های فنی انجام می‌شود، این غیبت برای برخی کارشناسان «غیرمتعارف» تلقی شده است.
البته نمی‌توان با قطعیت گفت دلیل آن چیست؛ ممکن است مسائل اداری، برنامه‌ریزی‌های موازی، یا تفکیک سطح مذاکرات علت باشد. اما باید پذیرفت که:
بخشی از تنش‌های صادراتی ماه‌های اخیر ایران به روسیه (چه در حوزه کیوی، چه سبزیجات تازه، چه ماهی‌های پرورشی) دقیقاً به مسائل SPS مربوط بوده است.
و گفت‌وگو درباره استانداردها معمولاً بدون حضور مقامات فنی سطح بالا به‌سختی به نتیجه عملی می‌رسد.
به همین دلیل، این موضوع در تحلیل محتوایی دیدار اهمیت دارد و لازم است در مراحل بعد، ساختار هیئت‌های اعزامی برای مذاکرات مشابه بازطراحی شود تا هماهنگی فنی و اجرایی میان دو کشور سریع‌تر و مؤثرتر انجام گیرد.
پیام‌های راهبردی دیدار: ایران چه می‌خواهد؟ روسیه چه هدفی دارد؟
خواسته‌های ایران:
تثبیت مسیرهای واردات نهاده دامی
کاهش محدودیت‌های استانداردی (SPS) برای محموله‌های صادراتی
افزایش ظرفیت صادرات میوه، سبزی، گلخانه و آبزی
همکاری در حوزه امنیت غذایی و تجارت مطمئن‌تر
رفع موانع کمبودهای مقطعی در بازار داخل
خواسته‌های روسیه:
تضمین رعایت استانداردهای سخت‌گیرانه SPS
شفافیت بیشتر در صدور گواهی‌های دامپزشکی و گیاه‌پزشکی ایران
توسعه مسیرهای حمل پایدار و ارزان از طریق دریای خزر
گسترش سهم خود در بازار غلات و پروتئین ایران
در واقع روسیه می‌خواهد مطمئن شود که ایران می‌تواند صادرات باکیفیت و قابل ردیابی ارائه دهد؛ ایران نیز می‌خواهد از روسیه وارداتی منظم و بدون ریسک توقف‌های ناگهانی داشته باشد.
چشم‌انداز همکاری؛ فرصت‌ها و چالش‌ها
فرصت‌ها:
امکان قراردادهای بلندمدت واردات گندم و نهاده
نزدیکی جغرافیایی و کاهش هزینه‌های حمل
افزایش سهم محصولات ایرانی در بازار روسیه
توسعه کریدور شمال–جنوب
چالش‌ها:
سخت‌گیری شدید روسیه بر استانداردهای بهداشتی
توقف‌های مقطعی صادرات ایران به دلیل مشکلات SPS
ضعف هماهنگی نهادی در دستگاه‌های داخلی ایران
نبودن حضور کافی چهره‌های فنی در سفرهای سطح بالا
دیدار نوری قزلجه و اوکسانا لوت، با وجود لحن رسمی و دیپلماتیک، یکی از مهم‌ترین جلسات ایران و روسیه در حوزه امنیت غذایی طی سال‌های اخیر است. این دیدار نشان می‌دهد که 2 کشور در آستانه تعریف رابطه‌ای پیچیده‌تر و وابسته‌تر در حوزه نهاده، استاندارد، تجارت محصولات کشاورزی و حمل‌ونقل هستند.
در عین حال، غیبت چهره‌های کلیدی سازمان دامپزشکی و سازمان حفظ نباتات، پرسشی مهم را پیش می‌کشد: آیا این سفر قرار بود بیشتر اقتصادی باشد تا فنی؟ یا اینکه ساختار هماهنگی در سطح دستگاه‌های داخلی هنوز نیاز به بازنگری دارد؟ هرچه که باشد، برای آنکه مذاکرات آینده با روسیه به نتیجه عملی منجر شود، هماهنگی فنی و سیاسی باید هم‌زمان تقویت شود.
این سفر می‌تواند نقطه آغاز دوره جدیدی از همکاری‌های کشاورزی بین ایران و روسیه باشد — دوره‌ای که موفقیت آن وابسته به پیوند میان تصمیم‌گیری اقتصادی، دقت فنی و چابکی نهادی است.
دیدگاه تان را بنویسید