ذرت باستانی در برابر کشاورزی صنعتی:
چرا «نگهبانان بذر» در کلمبیا با استفاده از محصولات تراریخته مبارزه می‌کنند
شرکت‌های زیست‌فناوری می‌گویند گیاهان تراریخته محصول بیشتری می‌دهند و نیاز به سمپاشی را کاهش می‌دهند. اما در جوامع روستایی، پرسش‌هایی در حال شکل‌گیری است درباره اینکه چه کسی واقعاً از این فناوری‌ها سود می‌برد – و اینکه این بذرها چه تهدیدی برای گونه‌های بومی دارند.
به گزارش گروه بین الملل کشاورزپلاس از گاردین، در مزرعه‌ای در دامنه تپه‌ای در سن لورنزو، در کوه‌های جنوب ناحیه ناری‌نیو در کلمبیا، «آئورا آلینا دومینگز» بذرهای ذرت را در خاک مرطوب می‌کارد. اطراف او، کشاورزان «آلبرتو گومس»، «خوزه کاستی‌یو» و «خاویر کاستی‌یو» با بذرهای انتخابی خود – که در «شیگرا»ها (کیسه‌های دست‌بافت شانه‌ای) نگهداری شده‌اند – وارد می‌شوند؛ همان‌طور که نسل‌هاست چنین کرده‌اند.
در سن لورنزو، آنها خود را «نگهبانان بذر» می‌نامند، برای نقشی که در حفاظت از این میراث زنده و انتقال آن به نسل‌های بعد دارند. دومینگز می‌گوید: «هر بذر، داستان پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های ما را با خود دارد»، در حالی که بلال‌های خشک‌شده را که از سقف خانه‌اش آویزان است، مرتب می‌کند.
دومینگز، گومس و کاستی‌یوها از جمله کشاورزانی هستند که از پیش‌نویس قانونی حمایت می‌کنند که در حال بررسی در مجلس نمایندگان کلمبیا است؛ قانونی که خواهان ممنوعیت بذرهای تراریخته است، بذرهایی که به گفته آنان، سنت‌ها، معیشت و حاکمیت غذایی‌شان را تهدید می‌کند.
این ابتکار حمایت سازمان‌های بومی، روستایی و زیست‌محیطی را به همراه دارد، اما با مخالفت بخش‌های صنعتی و طرفداران بذرهای تراریخته به‌عنوان راهی برای توسعه اقتصادی مواجه است.
ورود محصولات تراریخته به کلمبیا از زمان پذیرش پنبه تراریخته در سال ۲۰۰۲ و ذرت تراریخته در ۲۰۰۷ موجب بحث‌های زیادی شده است. طبق آمار مؤسسه کشاورزی کلمبیا (ICA)، بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۲۰ بیش از ۱.۰۷ میلیون هکتار پنبه و ذرت تراریخته کشت شده که به گفته آنها، ۳۰۱.۷ میلیون دلار درآمد اضافه به همراه داشته است.
اما در جوامع روستایی، این پرسش افزایش یافته که آیا این سیاست‌ها واقعاً به نفع آنان است یا فقط منافع تولیدکنندگان بزرگ را تأمین می‌کند. گروه‌های مردمی، ICA را متهم کرده‌اند که کشاورزی تجاری را بر حاکمیت بذرهای بومی ترجیح داده و در تصمیم‌گیری‌های حیاتی، با جوامع بومی و روستایی مشورت نکرده است.
در سن لورنزو، مخالفت با بذرهای تراریخته از سال ۲۰۱۲، پس از مشاهده استفاده از آنها در مزارع اطراف، به اقدامی سیاسی بدل شد. ساکنان نگران بودند که گرده‌های این بذرها باعث تغییر ژنتیکی در بذرهای بومی‌شان شود.
آنها اقدام کردند: از روستایی به روستای دیگر سفر کردند، کارگاه‌هایی برگزار کردند، ۱۳۰۰ امضا جمع‌آوری کردند و پیشنهادی مردمی نوشتند. این طرح با حمایت «شبکه نگهبانان بذرهای زندگی» – ائتلافی از گروه‌های زیست‌محیطی، کشاورزان و دولت محلی – ارائه شد. در سال ۲۰۱۸، سن لورنزو رسماً منطقه‌ای عاری از محصولات تراریخته اعلام شد.
در سال ۲۰۲۱، گروهی از سازمان‌های بومی از دولت خواستند بذرهای سنتی را از آلودگی ژنتیکی محافظت کند. دادگاه قانون اساسی در سال ۲۰۲۳ رأی به نفع آنها داد اما پیشنهادات ICA را ناکافی دانستند.
در سال ۲۰۲۴، ائتلافی از گروه‌های روستایی، بومی و زیست‌محیطی به رهبری گروه «Grupo Semillas» قانونی برای اصلاح ماده ۸۱ قانون اساسی کلمبیا پیشنهاد داد که خواهان ممنوعیت کامل بذرهای تراریخته در کشور است.
این قانون حمایت رئیس‌جمهور «گوستاوو پترو» و سناتور «کاتالینا پرز» را نیز به همراه داشته است که آن را فرصتی برای بازگرداندن خودمختاری کشاورزان می‌دانند.
اما مخالفت‌ها نیز شدید است. انجمن بذر و زیست‌فناوری کلمبیا (Acosemillas) که نماینده شرکت‌های تولیدکننده بذر است، علیه سن لورنزو شکایت کرد و گفت این منطقه از صلاحیت قانونی خود فراتر رفته است.
«لئوناردو آریزا»، مدیر Acosemillas، می‌گوید محصولات تراریخته می‌توانند «در کنار گونه‌های سنتی» وجود داشته باشند و مدعی است که قوانین زیستی لازم برای جلوگیری از آلودگی در نظر گرفته شده است. اما تحقیقات دانشگاه آند نشان می‌دهد گرده‌های ذرت تراریخته می‌توانند تا ۷۰۰ متر دورتر حرکت کنند – دو برابر فاصله مجاز قانونی.
در آوریل ۲۰۲۵، مجلس کلمبیا یک جلسه عمومی برای بررسی این قانون برگزار کرد. این قانون باید از ۸ مرحله قانون‌گذاری عبور کند تا به تصویب نهایی برسد.
Acosemillas خواستار کنار گذاشته شدن این قانون شده و می‌گوید این قانون آزادی کشاورزان در انتخاب بذر را محدود می‌کند و مبتنی بر «باورهای نادرست» درباره خطر برای طبیعت است.
برخی کارشناسان مانند «مویسس واسرمن»، بیوشیمی‌دان دانشگاه ملی کلمبیا، با این قانون مخالف‌اند و می‌گویند که چنین قوانینی مانع توسعه فناوری‌هایی می‌شود که برای مقابله با بحران اقلیمی و امنیت غذایی ضروری هستند.
با این حال، کشت بذرهای تراریخته همچنان در حال گسترش است. در سال ۲۰۲۳، رکورد ۱۵۴,۶۷۷ هکتار از زمین‌های کلمبیا زیر کشت این محصولات رفته است – ۳۶ درصد از کل زمین‌های زیر کشت ذرت.
بسیاری از این بذرها توسط شرکت مونسانتو تولید شده‌اند تا در برابر علف‌کش «گلیفوسیت» مقاوم باشند – ماده‌ای که سازمان بهداشت جهانی آن را «احتمالاً سرطان‌زا» برای انسان می‌داند. شرکت بایر که مونسانتو را در سال ۲۰۱۸ خرید، با بیش از ۱۵۰,۰۰۰ شکایت حقوقی در آمریکا درباره عوارض این ماده مواجه شده است.
مطالعات مختلف نشان داده‌اند که بذرهای تراریخته ممکن است بهره‌وری را افزایش دهند، اما اثرات متفاوتی بر حیات وحش، استفاده از سموم و جنگل‌زدایی دارند. برخی مطالعات نیز به اثرات سلامت‌زای گلیفوسیت، به‌ویژه برای کارگران کشاورزی، اشاره کرده‌اند.
در حالی‌که بیش از نیمی از کشت تراریخته در کلمبیا توسط کشاورزان خرد انجام می‌شود، اما این توسعه همزمان با کاهش چشمگیر تنوع بذرهای بومی بوده است. کلمبیا حداقل ۲۳ گونه بومی ذرت دارد که هر یک به شرایط اقلیمی و فرهنگی خاصی وابسته‌اند.
برای جوامعی مانند سن لورنزو، از دست رفتن این تنوع فقط یک نگرانی زیستی نیست، بلکه موضوعی فرهنگی و سیاسی است.
الهام‌گرفته از سن لورنزو، سایر شهرداری‌ها و جوامع بومی مانند لا یونیون، ریوسوسیو و مردم زِنو نیز تصمیم‌نامه‌هایی برای ممنوعیت بذرهای تراریخته تصویب کرده‌اند.
«هرنان بارون کاماچو»، انسان‌شناس کلمبیایی، دفاع از بذرها را «شکلی از مقاومت بدون خشونت» و بازپس‌گیری قلمرو بر پایه مراقبت، تنوع و خودمختاری می‌داند.
شبکه نگهبانان بذرهای زندگی می‌گوید از بین رفتن بذرهای بومی، تنها مسئله‌ای زیست‌محیطی نیست، بلکه موضوعی سیاسی است. با نابودی این بذرها، جوامع روستایی حق تصمیم‌گیری درباره کشاورزی خود را از دست می‌دهند.
در سن لورنزو، تبادل بذرهای سنتی همچنان ادامه دارد. خانواده‌ها بذرها را با هم به اشتراک می‌گذارند و غذاهایی با مواد اولیه محلی می‌پزند. به گفته گومس: «زندگی در صلح یعنی دانستن اینکه بذرهایمان آزادند.»
دومینگز می‌گوید: «ما با فناوری دشمنی نداریم. فقط می‌خواهیم خودمان تصمیم بگیریم که چه چیزی در مزرعه‌مان کاشته شود و چه چیزی نه.»
نوشته: گابریلا بارزالو از سن لورنزو، کلمبیا- گاردین
پنج‌شنبه ۲۶ ژوئن ۲۰۲۵
دیدگاه تان را بنویسید