جهش فناورانه جهان در صنعت تجهیزات کشاورزی؛ فاصله‌ای نجومی تا واقعیت ایران
لزوم بازتعریف زیرساخت‌های نمایشگاهی و صنعتی در هماهنگی با اتماک و فدراوناکوما
عکس: تراکتور برقی «کوبوتا LXe»
تلویزیون اینترنتی کشاورزپلاس: بازار جهانی تجهیزات کشاورزی با سرعتی سرسام‌آور در مسیر تحول فناورانه پیش می‌رود. براساس گزارش‌های بین‌المللی، ارزش این بازار که در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۵۴ میلیارد دلار بود، تا پایان ۲۰۲۲ از ۱۶۰ میلیارد دلار فراتر رفت و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۲ به ۲۳۷ میلیارد دلار برسد؛ رشدی بیش از ۴ درصد طی 10 سال. این رشد تنها حاصل افزایش جمعیت و تقاضای غذایی نیست، بلکه حاصل انقلاب در مکانیزاسیون، هوشمندسازی و دیجیتالی شدن کشاورزی است. در این میان، سهم تراکتورها به‌تنهایی بیش از ۳۰ درصد کل بازار است و تراکتورهای برقی و خودران به عنوان نماد آینده کشاورزی مدرن شناخته می‌شوند.
اما در همین زمان که پهپادهای هوشمند در ایالات متحده و اروپا عملیات بذرپاشی را دقیق‌تر از هر انسان انجام می‌دهند، و در ژاپن تراکتورهای خودران با GPS و هوش مصنوعی مزرعه را به‌طور خودکار شخم می‌زنند، کشاورزی ایران هنوز درگیر مکانیزاسیون ابتدایی و نمایشگاه‌هایی با ساختار دهه‌هفتادی است.
از رباتیک تا کمباین‌های هوشمند؛ موجی که جهان را درنوردیده است
بازار جهانی امروز به‌سمت رباتیک کشاورزی در حرکت است. تراکتورهای خودران، کمباین‌های مجهز به سیستم‌های حسگر و پهپادهای نظارتی تنها بخشی از تحولات هستند. کارشناسان جهانی بر این باورند که همین فناوری‌ها، نه‌تنها هزینه تولید را کاهش می‌دهند، بلکه می‌توانند امنیت غذایی جهان را با بهره‌وری بالا تضمین کنند. در واقع، مکانیزاسیون دیگر یک «مزیت» نیست؛ بلکه پیش‌شرط حضور در زنجیره ارزش جهانی غذاست.
در خاورمیانه و آفریقا نیز، کشورهایی چون عربستان سعودی و امارات با درک همین واقعیت، به سرمایه‌گذاری سنگینی در بخش تجهیزات آبیاری، فرآوری محصولات و ماشین‌آلات هوشمند روی آورده‌اند. ارزش بازار تجهیزات کشاورزی در منطقه در سال ۲۰۲۱ بیش از ۱۰ میلیارد دلار بوده و تا ۱۰ سال آینده حدود ۲ درصد رشد سالانه پیش‌بینی شده است. عربستان، امارات و آفریقای جنوبی اکنون بازارهای فعال و نوظهور در منطقه محسوب می‌شوند؛ کشورهایی که با جذب سرمایه‌گذاری خارجی و مشارکت با برندهای بین‌المللی، عملاً در حال تبدیل شدن به هاب فناوری کشاورزی خاورمیانه هستند.
ایران؛ ایستاده بر مدار گذشته
در ایران اما، به‌جز چند مجموعه محدود در صنعت تراکتورسازی و ادوات سبک، هنوز نه زیرساخت‌های تولید به‌روزرسانی شده‌اند و نه سیاست‌گذاری‌های مؤثر برای توسعه فناوری‌های نوین کشاورزی شکل گرفته است.
ضعف در نظام نمایشگاهی یکی از گره‌های اصلی این عقب‌ماندگی است. نمایشگاه‌های کشاورزی کشور، که باید ویترین فناوری و نقطه پیوند میان صنعت و کشاورز باشند، بیشتر به بازارچه‌هایی از عرضه‌کنندگان تکراری و بروشورهای خاک‌خورده شباهت دارند. نه برندهای جهانی رغبت حضور دارند، نه شرکت‌های داخلی از بستر مناسب برای ارائه نوآوری برخوردارند.
در شرایطی که نمایشگاه‌های بین‌المللی معتبری چون EIMA ایتالیا و Agritechnica آلمان هر سال به محلی برای رونمایی از فناوری‌های انقلاب‌آفرین در کشاورزی تبدیل می‌شوند، رویدادهای مشابه در ایران از نظر مدیریت، ارتباطات بین‌المللی و محتوای تخصصی به‌طور نگران‌کننده‌ای عقب مانده‌اند. این وضعیت، نه‌تنها فرصت معرفی فناوری‌های ایرانی را از بین برده، بلکه مسیر ورود فناوری‌های نو را نیز مسدود کرده است.
نمایشگاه؛ میدان تمرین توسعه
نمایشگاه‌ها در کشورهای توسعه‌یافته، زیرساخت توسعه فناورانه محسوب می‌شوند، نه صرفاً رویداد تجاری. در واقع، آن‌ها آزمایشگاه زنده سیاست صنعتی‌اند؛ جایی که شرکت‌ها با نهادهای علمی، انجمن‌های تخصصی و سرمایه‌گذاران وارد تعامل می‌شوند. اما در ایران، نمایشگاه‌های کشاورزی اغلب بدون پیوست پژوهشی، بدون گزارش تحلیلی و بدون هدف‌گذاری صنعتی برگزار می‌شوند.
اینجاست که نقش انجمن‌هایی مانند اَتماک - ATMAK - (انجمن تولیدکنندگان تراکتور، ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی) و همکاری با نهادهایی نظیر فدراوناکوما (اتحادیه ملی سازندگان ماشین‌آلات کشاورزی ایتالیا) اهمیت دوچندان پیدا می‌کند. چنین همکاری‌هایی می‌تواند مسیر ورود فناوری، انتقال دانش، استانداردسازی نمایشگاه‌ها و حضور برندهای بین‌المللی را در ایران هموار کند.
آینده‌ای که با «تراکتور برقی» آغاز می‌شود
بر اساس گزارشات جهانی، بازار تراکتورهای برقی به‌دلیل سازگاری با محیط زیست و بهره‌وری بالا، رشد قابل‌توجهی را در پیش دارد. تا سال ۲۰۳۲، بیش از ۵۸ میلیارد دلار از بازار جهانی به بخش «دروگرها» اختصاص خواهد یافت و بخش «توسعه زمین و آماده‌سازی بستر بذر» نیز بیش از ۲۰ درصد از درآمد جهانی تجهیزات کشاورزی را به خود اختصاص می‌دهد. در این میان، کشورهایی که در مسیر تحقیق و توسعه و برندسازی در حوزه ادوات نوین سرمایه‌گذاری می‌کنند، عملاً آینده بازار جهانی را در دست می‌گیرند.
اما در ایران، هنوز نگاه غالب به نمایشگاه و ماشین‌آلات کشاورزی، «ابزار کمکی کشاورز» است نه «زیرساخت امنیت غذایی ملی». همین نگاه سنتی باعث شده است که از مسیر تحولات فناورانه جهانی عقب بمانیم و شکاف میان ایران و جهان در این حوزه، به فاصله‌ای نجومی تبدیل شود.
از تماشاگر تا بازیگر
برای عبور از این وضعیت، باید نمایشگاه‌های کشاورزی کشور را از مرحله «نمایش» به مرحله «توسعه» ارتقا داد. این مهم بدون اصلاح ساختارهای سیاست‌گذاری، تقویت ارتباط میان دولت، بخش خصوصی و نهادهای تخصصی مانند اتماک، و تدوین تفاهم‌نامه‌های همکاری با فدراوناکوما و دیگر اتحادیه‌های معتبر جهانی ممکن نیست.
اگر قرار است کشاورزی ایران در دهه آینده بخشی از زنجیره جهانی فناوری باشد، نقطه آغاز آن نه در مزرعه، بلکه در نمایشگاه است — جایی که باید فناوری دیده شود، معرفی شود و به عمل تبدیل گردد. تا زمانی که نمایشگاه‌های کشاورزی کشور ما از خواب سنتی خود بیدار نشوند، جهان همچنان با سرعت در مسیر هوشمندسازی و کشاورزی دیجیتال پیش خواهد رفت، و ما همچنان در حاشیه زمین، تماشاگر خواهیم ماند!
دیدگاه تان را بنویسید