به مناسبت روز جهانی عروسک ۲۰۲۵ میلادی
عروسک‌ها، سفیران کوچک فرهنگ و آینده‌سازان بزرگ روستاها
تحریریه کشاورزپلاس:
روز جهانی عروسک که دومین شنبه ماه ژوئن هر سال میلادی است و در تقویم خورشیدی 24 خرداد 1404 است، فراتر از تجلیل نوستالژی‌های کودکانه، فرصتی دست داده تا به نقش مهم و کمتر دیده‌شده عروسک‌ها در آموزش، انتقال فرهنگ و ترویج هویت اجتماعی توجه کنیم — به ویژه در جوامع روستایی و کشاورزی. عروسک‌ها نه تنها ابزار بازی، بلکه سفیرانی قدرتمند برای تقویت هویت فرهنگی و اقتصادی در جوامع کشاورزی و روستایی هستند.
الهام از برندهای جهانی عروسک
در جهان، برندهای عروسکی متعددی با هدف ترویج فرهنگ و ارزش‌های اجتماعی طراحی شده‌اند:
باربی (Barbie): با ارائه هزاران شخصیت و شغل، از پزشک و مهندس تا کشاورز و باغبان، باربی الهام‌بخش کودکان برای تصور مشاغل متنوع بوده است. نسخه‌های خاصی از باربی با لباس‌های سنتی یا نقش‌های مرتبط با کشاورزی، مانند عروسک‌های مزرعه‌دار، به کودکان نشان می‌دهند که کشاورزی نیز می‌تواند حرفه‌ای جذاب و ارزشمند باشد.
آنه شرلی، رگدی‌آن و مامور کایلا: این عروسک‌ها با به تصویر کشیدن زندگی روستایی، روحیه کنجکاوی و توانمندی دختران را تقویت کرده‌اند. برای مثال، «رگدی‌آن- Raggedy Ann» با ظاهر ساده و روستایی‌اش، نمادی از زندگی بی‌آلایش و صمیمی روستاست.
عروسک‌های قومیتی: در کشورهایی مانند مکزیک، ژاپن و آفریقای جنوبی، عروسک‌هایی با لباس‌ها و ویژگی‌های قومی طراحی می‌شوند تا فرهنگ محلی، زبان‌های بومی و صنایع دستی را ترویج کنند. برای نمونه، عروسک‌های دست‌ساز آفریقایی که زنان روستایی با مواد محلی می‌سازند، نه‌تنها فرهنگ را منتقل می‌کنند، بلکه منبع درآمدی برای جوامع محلی هستند.
عروسک‌های ترویجی در کشاورزی: در برخی کشورها، عروسک‌هایی برای آموزش کشاورزی پایدار به کودکان طراحی شده‌اند. مثلاً در هند، عروسک‌هایی با الهام از کشاورزان محلی ساخته شده‌اند که همراه با داستان‌هایی درباره کشت ارگانیک یا حفاظت از منابع آب، به کودکان اهمیت کشاورزی پایدار را آموزش می‌دهند. این عروسک‌ها در کارگاه‌های آموزشی روستایی و حتی نمایشگاه‌های کشاورزی به کار می‌روند تا پیام‌های زیست‌محیطی را به شکلی جذاب منتقل کنند.
این برندها و ابتکارات نشان می‌دهند که عروسک‌ها صرفاً اسباب‌بازی نیستند؛ آن‌ها زبان تصویری و صمیمی فرهنگ و آموزش‌اند که می‌توانند در جوامع کشاورزی و روستایی تحول ایجاد کنند.
عروسک‌هایی با هویت روستایی؛ پیشنهادی برای یک تحول فرهنگی
در ایران، می‌توان با طراحی و ساخت عروسک‌هایی که بازتاب‌دهنده زندگی واقعی کودکان روستایی هستند، گام بلندی در مسیر تقویت هویت، عزت نفس و علاقه به ریشه‌ها برداشت. این عروسک‌ها می‌توانند به‌عنوان ابزاری ترویجی در جوامع کشاورزی و روستایی عمل کنند و در عین حال، به برندسازی محصولات محلی در نمایشگاه‌ها کمک کنند.
تصور کنید:
عروسک دخترک چوپان: با لباس محلی لرستان یا کردستان، گوسفندان را می‌چراند و آوازهای محلی می‌خواند. این عروسک می‌تواند همراه با داستان‌هایی درباره دامداری پایدار یا اهمیت حفظ مراتع عرضه شود.
عروسک پسرک باغدار یا زنبوردار: از گیلان یا فارس، که با افتخار از کار پدرش در باغداری یا تولید عسل صحبت می‌کند. این عروسک‌ها می‌توانند در نمایشگاه‌های کشاورزی، مانند نمایشگاه اگروفود تهران، برای معرفی محصولات محلی مانند عسل یا زعفران استفاده شوند.
عروسک مادربزرگ قالیباف: که قالی می‌بافد، داستان‌های محلی می‌گوید و نوه‌اش را به یادگیری مهارت‌های سنتی ترغیب می‌کند. این عروسک می‌تواند در جشنواره‌های روستایی، مانند جشنواره زردآلوی ابرکوه، عسل کنار در بوشهر، خرمای میناب یا ... برای ترویج صنایع دستی و محصولات کشاورزی به کار رود.
عروسک‌های ترویجی در نمایشگاه‌ها: در ایران، عروسک‌های دست‌ساز می‌توانند به‌عنوان بخشی از غرفه‌های نمایشگاهی صنایع غذایی و کشاورزی استفاده شوند. برای مثال، عروسکی که نماد ایران با داشتن نظام‌های متنوع و با ارزش کشاورزی و دارای بیشترین نظام‌های میراث کشاورزی مهم جهانی (جیاس) شناخته می‌شود مورد استفاده قرار گیرد. به طور نمونه در معرفی جذاب سیستم انجیر استهبانات؛ سیستم کشمش ملایر در استان همدان؛ سیستم انار نیریز در استان فارس شامل باغ‌های انار و تولید انار؛ سیستم آلوی (خرو) نیشابور در خراسان رضوی شامل باغ‌های آلوی خرو ؛ سیستم گل محمدی کاشان در استان اصفهان شامل کشت گل محمدی و تولید گلابغ سیستم زعفران گناباد در خراسان رضوی شامل کشت زعفران؛ سیستم کشاورزی خانوادگی زعفران تربت جام در خراسان رضوی واقع شده شامل کشت زعفران به روش خانوادگی؛ سیستم باغات سنتی اطراف قزوین شامل باغات سنتی؛ سیستم دامپروری عشایر شامل دامپروری عشایری در مناطق مختلف ایران؛ سیستم پسته دامغان در استان سمنان شامل کشت پسته؛ سیستم قنات کاشان در استان اصفهان شامل بهره‌برداری از قنات‌ها برای آبیاری، چه برنامه‌های جذاب با عروسک‌های بومی برای شناخت مخاطب خاص و عام و در رده‌های سنی و جنسی مختلف طراحی کرد.
کما اینکهاین عروسک ها می‌توانند همراه با بسته‌بندی‌های جذاب محصولات، توجه بازدیدکنندگان را جلب کند و برندسازی را تقویت کند. این ابتکار در نمایشگاه‌هایی مانند اگروفود تهران می‌تواند تأثیر بسزایی داشته باشد.
این عروسک‌ها می‌توانند سفیرانی فرهنگی و اقتصادی باشند که:
به کودکان روستایی افتخار به ریشه‌ها و مشاغل خانوادگی مانند کشاورزی، دامداری و صنایع دستی را آموزش دهند.
به خانواده‌ها کمک کنند تا ارزش کار کشاورزی، دامداری، صنایع دستی و زیست‌بوم روستا را با زبانی کودکانه منتقل کنند.
در ذهن کودکان شهری، تصویر درستی از زندگی در روستا ایجاد کنند و نگاه تحقیرآمیز به این جوامع را بشکنند.
در نمایشگاه‌های صنایع غذایی، مانند اگروفود یا جشنواره‌های محلی زعفران، خرما و ...، به‌عنوان ابزاری برای برندسازی محصولات کشاورزی و جذب سرمایه‌گذاران عمل کنند.
پیام‌های آموزشی عروسک‌های بومی
با استفاده از روایت داستان‌های کوتاه، کارت‌های آموزشی یا انیمیشن‌های کوتاه همراه عروسک‌ها، می‌توان پیام‌هایی مانند:
«کشاورزی یعنی ساختن زندگی»
«قالیبافی یعنی خلق زیبایی»
«پدر من زمین را زنده نگه می‌دارد»
«من دوست دارم مثل مادرم گوسفندها را نگه دارم»
«زعفران ما بهترین در جهان است»
را در دل کودکان و حتی بزرگسالان جا انداخت. این پیام‌ها می‌توانند در کارگاه‌های آموزشی روستایی یا غرفه‌های نمایشگاهی به‌عنوان بخشی از کمپین‌های ترویجی استفاده شوند.
عروسک‌ها و برندسازی در نمایشگاه‌های صنایع غذایی
نمایشگاه‌های صنایع غذایی و کشاورزی، مانند نمایشگاه اگروفود تهران یا world food istanbul، فرصت‌های بی‌نظیری برای برندسازی محصولات محلی فراهم می‌کنند. عروسک‌های ترویجی می‌توانند به‌عنوان نمادهای فرهنگی در این رویدادها حضور یابند و به معرفی محصولات کمک کنند. برای مثال:
نمایشگاه اگروفود تهران: این نمایشگاه، که دهها هزار بازدیدکننده دارد، بستری ایده‌آل برای معرفی عروسک‌هایی است که محصولات کشاورزی ایران، مانند زعفران، پسته یا خرما را نمایندگی می‌کنند. عروسک‌هایی با لباس محلی و بسته‌بندی محصولات می‌توانند توجه بازدیدکنندگان داخلی و خارجی را جلب کنند و به برندسازی کمک کنند.
جشنواره‌های محلی: جشنواره‌هایی مانند جشنواره زردآلوی ابرکوه یا زعفران سرایان از عروسک‌ها برای معرفی محصولات و جذب گردشگران استفاده می‌کنند. این رویدادها با هدف برندسازی و جلب سرمایه‌گذاری برای صنایع تبدیلی برگزار می‌شوند و عروسک‌ها می‌توانند به‌عنوان نمادهای فرهنگی، هویت محصول را تقویت کنند.
نمونه‌های جهانی: در نمایشگاه ANUGA آنوگا در کلن آلمان، که یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای صنایع غذایی جهان است، برخی غرفه‌ها از عروسک‌های نمادین منحصر به فرد اختصاصی برای معرفی محصولات سنتی استفاده می‌کنند. این رویکرد می‌تواند در ایران نیز برای تبلیغ محصولاتی مانند عسل، زیتون یا گلاب کاشان به کار گرفته شود.
علاوه بر این، تجربه نشان داده که زنان روستایی در ایران با بافت عروسک‌های محلی، نه‌تنها به حفظ فرهنگ کمک می‌کنند، بلکه با ایجاد برند برای این عروسک‌ها، درآمدزایی برای جوامع خود فراهم می‌کنند. این ابتکار می‌تواند در نمایشگاه‌های صنایع غذایی گسترش یابد تا محصولات کشاورزی و صنایع دستی به‌صورت یکپارچه معرفی شوند.
عروسک‌ها ابزار بی‌صدای تغییرند.
با بازآفرینی آن‌ها در قالب شخصیت‌هایی برگرفته از زیست‌بوم، زبان و مشاغل مردم روستاها، می‌توانیم آینده‌ای بسازیم که در آن کودکان نه‌تنها به شهر مهاجرت نکنند، بلکه با عشق، دانش و افتخار در سرزمین مادری‌شان بمانند و آن را بسازند. همچنین، با استفاده از عروسک‌ها در نمایشگاه‌های صنایع غذایی و جشنواره‌های محلی، می‌توان هویت محصولات کشاورزی را تقویت کرد و برندسازی موفقی برای واحدهای تولیدی ایجاد نمود.
با یک عروسک، می‌توان رؤیاهای یک روستا را زنده کرد و محصولی را به جهان معرفی کرد. پر بیراه نیست که یکی از کارآفرینان عرصه عروسک سازی دستی در ایران شعاری را برگزیده که «عروسک ها جان دارند»! و ما هم در تحریریه «کشاورزپلاس» این را به آن شعار اضافه می‌کنیم که عروسک‌ها نه تنها جان دارند، بلکه اگر با رویکردهایی نظیر آنچه در این گزارش به آن اشاره کردیم به دوستداران خود جان هم می‌بخشند!
دیدگاه تان را بنویسید