ایده خوردن حشرات به جای گوشت شکست خورد!

به گزارش کشاورزپلاس، یک مطالعه جدید نشان می‌دهد تلاش‌های اخیر برای تشویق مردم به خوردن حشرات محکوم به شکست است، زیرا مردم به‌طور اساسی و گسترده‌ از این ایده منزجرند. این موضوع باعث می‌شود احتمال کمی وجود داشته باشد که حشرات بتوانند جایگزین عادتی زیان‌بار مانند مصرف گوشت شوند؛ عادتی که آثار مخربی بر محیط‌زیست دارد.

در بحبوحه‌ نگرانی‌های فزاینده درباره تغییرات اقلیمی و بحران‌های زیست‌محیطی، دانشمندان و سیاست‌گذاران در جستجوی راه‌هایی برای کاهش اثرات مخرب صنعت دامداری هستند. یکی از گزینه‌های نوظهور و البته بحث‌برانگیز، غذاهای مبتنی بر حشرات است. اما آیا جامعه آماده پذیرش چنین تغییری هست؟

بر اساس گزارشی تازه که طی بازه‌ای از اوت ۲۰۲۳ تا مارس ۲۰۲۴ انجام شده و مروری بر ۹۱ مقاله علمی را شامل می‌شود، پژوهشگران به این نتیجه رسیده‌اند که اگرچه پرورش صنعتی حشرات در مقایسه با دام سنتی از نظر زیست‌محیطی مزایایی دارد، اما پذیرش مصرف‌کننده و سرمایه‌گذاری پایین، موانع بزرگی در مسیر موفقیت این گزینه محسوب می‌شود.

گوشت؛ دشمن سبز زمین

تأثیر زیست‌محیطی گوشت، به‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته، قابل توجه است. فقط در بریتانیا، یک رژیم غذایی عادی روزانه حدود ۸.۸ کیلوگرم معادل دی‌اکسید کربن (CO₂e) تولید می‌کند. آمارهای منتشر شده نشان می‌دهد که دامداری عامل اصلی ۵۷ درصد از آلودگی منابع آبی و مهم‌ترین دلیل جنگل‌زدایی جهانی است – حتی بیشتر از روغن نخل.

اگر روند فعلی ادامه یابد، تا سال ۲۰۳۰، مصرف گوشت به‌تنهایی می‌تواند تا ۴۹ درصد از سقف مجاز انتشار گازهای گلخانه‌ای در راستای هدف گرمایش جهانی ۱.۵ درجه سانتی‌گراد را مصرف کند.

حشرات؛ راه‌حل یا توهم؟

در مقایسه با دامداری، حشرات در تولید پروتئین، نیاز بسیار کمتری به زمین و انرژی دارند. با این حال، مصرف آب آنها بیشتر است. از سوی دیگر، خطرات سلامت انسانی در حشرات، در مقایسه با دام، پایین‌تر ارزیابی شده است.

اما بزرگ‌ترین مانع در مسیر تبدیل حشرات به غذای رایج، مقاومت روانی و فرهنگی مردم است. یافته‌های کلیدی از مرور سیستماتیک مقالات علمی توسط «اونوزن و همکاران» نشان داد که پروتئین‌های مبتنی بر حشره کمترین میزان پذیرش را در میان جایگزین‌های گوشت دارند — حتی کمتر از گوشت‌های کشت‌شده در آزمایشگاه. در مقابل، جایگزین‌های گیاهی تا ۹۱ درصد پذیرش مصرف‌کننده را کسب کرده‌اند.

مردم هنوز گوشت را رها نمی‌کنند

مسئله اصلی نه فقط تولید جایگزین، بلکه جایگزینی واقعی گوشت در سبد مصرفی مردم است. فرهنگ غذایی، عادات قدیمی و تصور ذهنی منفی درباره خوردن حشرات، راه را برای ورود آن‌ها به سفره‌های مردم سخت کرده است. تحقیقات نشان می‌دهد که حتی آگاهی از مزایای زیست‌محیطی هم کافی نیست. مردم بیشتر به عوامل فرهنگی و ذائقه‌ای توجه می‌کنند.
 

در کنار این، بررسی‌ها نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در حوزه تولید غذای مبتنی بر حشره نسبت به سایر گزینه‌ها پایین‌تر است. همچنین، برآوردها حاکی از آن است که قیمت این محصولات دیرتر از سایر جایگزین‌ها به سطح رقابتی با گوشت خواهد رسید.

با وجود این، هزینه کمتر زیست‌محیطی پرورش و مصرف حشراتی مانند جیرجیرک، ملخ و مورچه به احتمال زیاد تحقق نخواهد یافت، چون مردم – به‌ویژه در کشورهای غربی – هنوز از خوردن آن‌ها احساس انزجار می‌کنند.

نظرسنجی‌های عمومی در ایالات متحده آمریکا و اروپا نشان می‌دهند که در حالی‌که تا ۹۱ درصد از پاسخ‌دهندگان مایل‌اند گوشت‌های گیاهی جایگزین را امتحان کنند، فقط حدود ۲۰ درصد حاضرند خوردن حشرات را در نظر بگیرند.

علاوه بر عامل فرهنگی «بیزاری»، موانع اقتصادی نیز وجود دارد؛ به گفته این مقاله، بیشتر شرکت‌ها – به جز چند استارتاپ تولید پروتئین بار – تصمیم گرفته‌اند حشراتی مانند مگس سرباز سیاه را برای تغذیه حیوانات، و نه انسان، پرورش دهند.

این مقاله که در ژورنال علمی معتبر npj Sustainable Agriculture وابسته به Nature منتشر شده، می‌نویسد:
«با توجه به این چالش‌ها، بعید است غذاهای حاوی حشرات بتوانند جایگزین قابل‌توجهی برای گزینه‌های گوشت سنتی شوند.»

اگرچه بسیاری از مردم تمایل دارند غذایی با منشأ پایدار مصرف کنند، اما افراد نسبتاً کمی در کشورهای غربی گیاه‌خواری یا وگان شدن را پذیرفته‌اند. در عین حال، انتظار می‌رود مصرف جهانی گوشت در دهه‌های آینده افزایش یابد، چرا که تقاضا از سوی جمعیت جدیداً ثروتمند در کشورهایی مانند چین رو به رشد است، که فشار بیشتری بر زمین، منابع آب و اقلیم وارد خواهد کرد.

داستین کرامت، نویسنده مشترک این مطالعه و مدیر اجرایی مؤسسه حشرات گفت:
«ما منابع محدودی داریم و باید آن‌ها را صرف امیدوارکننده‌ترین جایگزین‌ها کنیم. معلوم شده که حشرات پرورشی همواره پایین‌ترین امتیاز را در میان جایگزین‌های گوشت کسب می‌کنند و بازار واقعی آن‌ها بسیار کوچک است – حتی در مکان‌هایی که سنت مصرف حشرات وجود دارد.»

او افزود که اگرچه تلاش‌هایی برای گنجاندن حشرات در محصولاتی مانند اسنک بار و نان صورت گرفته، اما این محصولات جایگزین واقعی برای گوشت نیستند.

«همه صحبت‌ها در مورد خوردن حشرات تفاوت چندانی ایجاد نکرده است. مردم هنوز واکنش منفی شدیدی به آن‌ها دارند و پیشینه فرهنگی برای این کار وجود ندارد. تغییر سنت‌های دیرینه آشپزی و واکنش‌های عمیق بیزاری کار سختی است که نمی‌توان از بالا به پایین آن را تحمیل کرد. اگر آسان بود، مردم بیشتری غذاهای گیاهی مصرف می‌کردند.»

دولت‌ها نیز تاکنون اقدامات جدی برای محدود کردن مصرف گوشت انجام نداده‌اند، با وجود تأثیر عظیم آن بر محیط‌زیست، زیرا از واکنش‌های منفی سیاسی می‌ترسند. با این حال، دانمارک در سال ۲۰۲۳ مدلی ممکن برای این موضوع ارائه داد؛ آن‌ها برنامه‌ای برای کاهش مصرف گوشت و تقویت عرضه غذاهای گیاهی رونمایی کردند.

یعقوب یانسن، وزیر غذا، کشاورزی و شیلات دانمارک در آن زمان گفت:
«غذاهای گیاهی آینده ما هستند. اگر بخواهیم ردپای اقلیمی بخش کشاورزی را کاهش دهیم، همه ما باید غذای گیاهی بیشتری مصرف کنیم.»

کرامت گفت برنامه دانمارک نقطه شروع خوبی برای یافتن جایگزینی واقعی است – نه فقط امید داشتن به اینکه مردم به‌طور خودجوش به خوردن حشرات روی بیاورند.

او گفت:
«شما باید مردم را در جایی که هستند ملاقات کنید. باید غذاهایی بسازید که خوش‌مزه، مقرون‌به‌صرفه و راحت باشند – نه این‌که فقط آن‌ها را نصیحت و سرزنش کنید. وقتی محصولات جایگزینی وجود داشته باشند که از نظر طعم، قیمت و راحتی بهتر باشند، آنگاه می‌توانیم در کاهش اثر دامداری موفق شویم.»

به گزارش کارشناسان اتاق خبر کشاورزپلاس، در سال ۲۰۱۳، سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (FAO) گزارشی با عنوان «حشرات خوراکی: چشم‌اندازهای آینده برای امنیت غذایی و تغذیه‌ای» منتشر کرده بود.

این گزارش تخمین می‌زند که حدود ۲ میلیارد نفر از مردم جهان، در حال حاضر حشرات را در رژیم غذایی خود دارند و نزدیک به ۱۹۰۰ گونه مختلف حشره در جهان خورده می‌شود.

بر اساس این گزارش، بیشترین حشراتی که مصرف می‌شوند عبارتند از: سوسک‌ها (۳۱ درصد)، کرم‌های پروانه‌ای (۱۸ درصد)، و همن‌بالان (زنبورها، زنبورهای عسل و مورچه‌ها) با ۱۴ درصد سهم.

تا سال ۲۰۵۰ جمعیت جهان به حدود ۹.۷ میلیارد نفر خواهد رسید و تولید فعلی غذا باید 2 برابر شود. در حال حاضر، تقریباً یک میلیارد نفر در جهان به صورت مزمن از گرسنگی رنج می‌برند که بیش از ۱۳ درصد جمعیت زمین است.

اقیانوس‌ها بیش از حد در معرض صید قرار گرفته اند و تغییرات اقلیمی باعث کاهش منابع آب شیرین و زمین‌های قابل کشت شده‌اند. بنابراین، به زعم حامیان تغذیه حشرات یک برنامه پشتیبان ضروری است، اگرچه مطالعات جدید نشان می دهد فرهنگسازی افرادی مانند آنجلینا جولی هنرپیشه سرشناس و نماینده سازمان ملل متحد هم افاقه نکرده و این طرح شکست خورده به نظر می رسد.