در آستانه روز جهانی خاک؛ روایتی از «شبِ خاک» بخارا و بزرگداشت مردی که نبض دانش خاک ایران را زنده نگاه داشت
وقتی خاک صدا می‌شود؛ بخارا در شبِ بایبوردی، پاسدار خاموش امنیت زیستی ایران
حاضران به رسم احترام به طبیعت، با لیوان شخصی وارد مراسم خواهند شد؛ نشانه‌ای کوچک، اما پرمعنا از زیست‌باوری.
در میان هیاهوی جهانِ امروز — از خبرهای دلهره‌آور آب تا سایه‌سنگین آلودگی هوا — چیزی آرام زیر پای ما نفس می‌کشد؛ خاموش، فروتن، اما زنده: خاک. همان عنصر فراموش‌شده‌ای که نه فریاد می‌زند، نه هشدار می‌دهد، اما اگر فرسوده شود، همه‌چیز فرومیریزد؛ از امنیت غذایی تا امنیت زیستی. این نوشته دعوتی دو دقیقه‌ای است برای مکثی کوتاه، احترامی کوچک اما ضروری؛ برای دیدن زیست‌بومی که ستون هر رویش، هر ریشه و هر وطن بر آن استوار است. در آستانه روز جهانی خاک، «شبِ خاک» بخارا فرصتی است برای یادآوری اینکه خاک فقط «زمین» نیست؛ حافظه سرزمین است، معجزه‌ای از حیات میکروسکوپی، و میراثی که اگر قدرش را ندانیم، آینده‌مان را از دست داده‌ایم. این دو دقیقه را به احترامش بخوانیم.
اتاق خبر تلویزیون اینترنتی کشاورزپلاس:
در روزگاری که «هوا» هر صبح تیتر روزنامه‌هاست و «آب» هر شب سوژهٔ شبکه‌های اجتماعی، خاک — این رکن خاموش و فروتن بوم‌سازگان ایران — هنوز در حاشیه ایستاده است؛ همان خاکی که اگر نبود، هیچ دانه‌ای نمی‌رویید، هیچ ریشه‌ای پا نمی‌گرفت، هیچ وطنی معنا نمی‌یافت.
خاک، همان عنصر نجیب و بردباری که گویی در مثلث آب و هوا، همیشه طرف مظلوم قصه است؛ ایستاده، خاموش، اما بنیاد همه چیز.
درست در همین روزها که جهان به احترام خاک، یک روز در تقویم به نامش مزین کرده است- 5 دسامبر و 14 آذر ماه، مجلۀ وزین بخارا با مدیریت علی دهباشی — که بارها ثابت کرده دغدغه‌های فرهنگی را از مرزهای ادبیات به قلمرو طبیعت و محیط‌زیست پیوند می‌زند—«شب خاک» را تدارک دیده؛ شبی برای ادای دین به سرزمینی که زیر پای ماست و همیشه نادیده گرفته شده.
این‌بار «شب‌های بخارا»—همان آیین دیرپا که برای بزرگداشت بزرگان هنر و فرهنگ ایران برپا می‌شود — قدم به عرصه‌ای گذاشته که کمتر در مجالس فرهنگی مورد توجه قرار گرفته: خاک. اما چه بهانه‌ای بهتر از نکوداشت استاد محمد بایبوردی؛ مردی که اگر خاک‌شناسی دانشگاهی ایران امروز قامت افراشته دارد، بخش عظیمی از این ایستایی و ایستادگی را به او مدیون است.
نهصد و بیست و دومین شب بخارا،
سه‌شنبه ۱۱ آذر ۱۴۰۴، ساعت شش و نیم عصر،
تالار شهدا، دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی—کرج؛
شبی است که با سخنرانی استادانی چون اسماعیل کهرم، کامبیز بازرگان، میلاد نوری، حنیف‌رضا گلزار و علی دهباشی قرار است به خاک صدا داده شود؛ صدایی که دهه‌ها زیر غبار بی‌توجهی مانده است.
خاک؛ حافظ خاموش وطن
این سرزمین بر شانه‌های خاک ایستاده است؛ خاکی که برای حفظ یک وجبش، نسل‌ها خون داده‌اند.
شهدای این سرزمین، پیکرشان را بر خاک سپردند تا خاک بماند. وطن از خاک آغاز می‌شود و در خاک تداوم می‌یابد.
پس شایسته است امروز، در میانه تهدیدهای فرسایش، تغییر کاربری، بهره‌برداری افراطی و توسعه بی‌قرار، بار دیگر بپرسیم:
اگر خاک برود، ایران بر کجاست؟
بایبوردی؛ معماری که ستون‌های دانش خاک ایران را برافراشت
50 سال آموزش، پژوهش و نگارش ده‌ها کتاب و هزاران دانشجو که امروز خود استادان دانشگاه‌ها و پژوهشگران ارشد کشورند؛
این‌ها نشانه‌های راهی است که استاد محمد بایبوردی هموار کرد.
گویی هر صفحه از کتاب‌های او، خشت کوچکی از بنای دانشی است که امروز بر آن تکیه کرده‌ایم.
بخارا؛ وقتی فرهنگ دست در دست طبیعت می‌گذارد
علی دهباشی ثابت کرده که ایران را باید در تمام ابعادش دید: از ادبیات تا عکاسی؛ از زنبورعسل تا میراث خاک.
«شب خاک» ادامه همان فهم عمیق و ریشه‌دار او از فرهنگ است؛ فرهنگی که اگر با زمین و طبیعت آشتی نکند، دیر یا زود بی‌ریشه می‌شود.
یاد غایب عزیز: افسانه زعیم‌زاده
در چنین شبی، یادکردی ظریف و محترمانه از خانم افسانه زعیم‌زاده بایسته است؛ روزنامه‌نگاری کشاورزی خوانده و پرتلاش که بین سال‌های ۹۲ تا ۹۶ چنان در ستایش و تبیین اهمیت خاک قلم زد که گزارش‌هایش در پایگاه خبری ایانا—در زمانی که علیرضا صفاخو سردبیر آن بود—مورد توجه و تحسین رسمی سایت سازمان خواروبار ملل متحد - فائو - در رم قرار گرفت.
نام او، هرچند ناگزیر در این شب غایب است، اما رد قلمش هنوز در حافظه رسانه‌ای بخش کشاورزی حداقل برای آنها که در خصوص خاک با او درددل کردند باقی مانده است.
دعوتی برای دیدنِ زمین زیر پای‌مان
شب خاک، فقط یک مراسم نیست؛ یک هشدار است، یک تلنگر، یک بازگشت به ریشه‌ها.
این دعوتی است برای اینکه بار دیگر سرمان را از آسمان — از اخبار هوا و آب — پایین بیاوریم و زمین را ببینیم؛ همان زمینی که اگر فرسوده شود، همه چیز فرومیریزد.
حاضران به رسم احترام به طبیعت، با لیوان شخصی وارد مراسم خواهند شد؛ نشانه‌ای کوچک، اما پرمعنا از زیست‌باوری.
سه‌شنبه، ۱۱ آذر ۱۴۰۴
تالار شهدا – دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی – کرج
شبی برای خاک؛ شبی برای ایران.
دیدگاه تان را بنویسید