رفیعی پور: هوش مصنوعی؛ بازوی نظارت انسانی در دامپزشکی است، نه جانشین آن

تلویزیون اینترنتی کشاورزپلاس:

در آستانه برگزاری نشست «هوش مصنوعی در بخش کشاورزی و دامپزشکی» که قرار است فردا، شنبه ۲۹ آذرماه 1404، در سالن همایش‌های بین‌المللی رایزن تهران برگزار شود، علیرضا رفیعی‌پور، معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان دامپزشکی کشور، در گفت‌وگو با تلویزیون اینترنتی «کشاورزپلاس» با نگاهی واقع‌بینانه، ابعاد، فرصت‌ها و الزامات ورود هوش مصنوعی به نظام نظارت دامپزشکی کشور را تشریح کرد.

رفیعی‌پور در ابتدای این گفت‌وگو با تأکید بر این‌که هوش مصنوعی هرگز جایگزین نظارت انسانی نخواهد شد، گفت: دامپزشکی مستقیماً با «جان موجود زنده»، «تصمیمات اخلاقی» و «قضاوت‌های میدانی» سروکار دارد و این حوزه‌ها نه امروز و نه در آینده، قابل واگذاری کامل به الگوریتم‌ها نیستند. به گفته او، نقش واقعی هوش مصنوعی در دامپزشکی، تقویت نظارت انسانی است، نه حذف آن.

رئیس سازمان دامپزشکی کشور تصریح کرد: هوش مصنوعی می‌تواند دقت نظارت انسانی را افزایش دهد، خطاهای انسانی را کاهش دهد و نیروی متخصص را از درگیری با کارهای تکراری رها کرده و بر تصمیم‌گیری‌های کلیدی متمرکز کند. از این منظر، هوش مصنوعی «بازوی نظارت انسانی» است، نه جانشین آن.

رفیعی‌پور در ادامه، با اشاره به مفهوم «نظارت هوشمند از مزرعه تا سفره» گفت: با این ایده کاملاً موافقم، اما نه به‌صورت شعاری. به اعتقاد او، نظارت هوشمند تنها زمانی معنا پیدا می‌کند که مبتنی بر داده واقعی (Data-driven) و دارای ردیابی‌پذیری واقعی (Traceability) باشد و بتواند تمام حلقه‌های زنجیره، از مزرعه، کشتارگاه و حمل‌ونقل گرفته تا فرآوری و بازار را به یکدیگر متصل کند.

او تأکید کرد: موفقیت این ایده منوط به یکپارچگی سامانه‌ها، واقعی و غیرصوری بودن داده‌ها و مهم‌تر از همه، آن است که بخش خصوصی و بهره‌بردار نفع مستقیم خود را در شفافیت ببینند. در غیر این صورت، نظارت هوشمند به یک پروژه نمایشی و کم‌اثر تبدیل خواهد شد.

رئیس سازمان دامپزشکی کشور، یکی از مهم‌ترین کارکردهای هوش مصنوعی در این حوزه را «پیش‌آگاهی» و هشدار زودهنگام دانست و گفت: نقطه قوت اصلی هوش مصنوعی، توانایی آن در تشخیص الگوها قبل از وقوع بحران است. تحلیل تلفات غیرعادی، شناسایی تغییرات مصرف دارو و واکسن، رصد داده‌های اقلیمی، جابه‌جایی دام و تراکم واحدهای تولیدی و در نهایت، تشخیص زودهنگام بیماری‌ها پیش از بروز گسترده علائم بالینی، همگی ابزارهایی برای مدیریت بحران قبل از بحران هستند، نه واکنش بعد از فاجعه.

رفیعی‌پور در پاسخ به این پرسش که آیا دامپزشکی کشور برای ورود به عصر هوش مصنوعی آماده است یا نه، با صراحت گفت: پاسخ صادقانه این است که نیمه‌آماده‌ایم؛ نه کاملاً آماده و نه ناتوان. او کمبود داده‌های استاندارد و قابل اعتماد، جزیره‌ای بودن سامانه‌ها، ضعف زیرساخت دیجیتال در برخی استان‌ها و نیاز جدی به آموزش نیروی انسانی را از مهم‌ترین چالش‌ها برشمرد.

در عین حال، رئیس سازمان دامپزشکی کشور به مزیت‌های موجود نیز اشاره کرد و گفت: شبکه گسترده دامپزشکی در سراسر کشور، تجربه بالای مدیریت بیماری‌ها و وجود نیروی جوان و متخصص در حوزه IT و دامپزشکی، سرمایه‌های مهمی هستند که مسیر هوشمندسازی را ممکن می‌کنند؛ مسیری که به گفته او، نیازمند برنامه‌ریزی مرحله‌ای و واقع‌بینانه است.

رفیعی‌پور نقش شرکت‌های دانش‌بنیان را در آینده نظارت دامپزشکی تعیین‌کننده دانست و تأکید کرد: بدون شرکت‌های دانش‌بنیان، تحول هوشمند غیرممکن است. توسعه الگوریتم‌ها و پلتفرم‌ها، بومی‌سازی فناوری‌ها، کاهش وابستگی خارجی و چابک‌سازی نظام نظارت، همگی بر عهده این شرکت‌هاست.

او در عین حال، شرط موفقیت این همکاری را اعتماد متقابل دولت و بخش خصوصی، قراردادهای شفاف و نتیجه‌محور و حمایت واقعی و غیرشعاری عنوان کرد و افزود: در آینده، سازمان دامپزشکی باید سیاست‌گذار و ناظر باشد، نه مجری مستقیم فناوری.

رئیس سازمان دامپزشکی کشور در جمع‌بندی نهایی این گفت‌وگو تأکید کرد: هوش مصنوعی در دامپزشکی یک فرصت راهبردی است؛ نه معجزه و نه تهدید. اگر این مسیر به‌درستی و به‌صورت تدریجی، انسان‌محور و مسئولانه طی شود، می‌تواند به تقویت اعتماد عمومی، ارتقای امنیت غذایی و حفظ سلامت جامعه منجر شود؛ مسیری که نشست پیش‌روی هوش مصنوعی در بخش کشاورزی و دامپزشکی، می‌تواند نقطه‌ای مهم در آغاز گفت‌وگوی جدی درباره آن باشد.