50 درصد اراضی تحت کشت آبی در معرض خطرات شوری هستند

محمدحسن رحیمیان در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت جهاد کشاورزی درباره شرایط آب‌وخاک‌های کشور باتوجه ‌به خشکسالی‌های مستمر و برداشت آب، افزود: بر اساس آخرین آمار منتشر شده در زمینه شوری منابع آب‌وخاک بخش کشاورزی، حدود 31 درصد منابع آب زیرزمینی کشاورزی و حدود 42 درصد منابع خاک کشاورزی دارای هدایت الکتریکی بالای 2 دسی زیمنس بر متر بوده و با درجات مختلف شور محسوب می‌شوند.

وی ادامه داد: گزارش‌های موجود نشان می‌دهند که نزدیک به 10.5 میلیون هکتار از 25 میلیون هکتار خاک‌های کشاورزی در معرض شوری هستند.

رئیس مرکز ملی تحقیقات شوری کشور اظهار داشت: استان‌هایی که مسئله شوری منابع آب‌وخاک کشاورزی آنها در حال گسترش است، حدود یک‌سوم کشور را در بر می‌گیرند که به طور عمده در فلات مرکزی، نوار ساحلی جنوب، گلستان و خوزستان می‌باشند.

وی با بیان این که ایران با بیش از 88 میلیون هکتار اراضی شور در زمره کشورهای تهدید شونده از نظر پدیده شوری محسوب می‌شود، گفت: ایران پس از کشورهای چین، استرالیا و قزاقستان، جایگاه چهارم جهان را از لحاظ وسعت شوری خاک‌های سرزمینی به خود اختصاص داده است.

رحیمیان یکی از عوامل شوری خاک های کشاورزی را استفاده از آب‌های زیرزمینی شور دانست و اذعان داشت: سوء مدیریت و برداشت های بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی، تغییر اقلیم، کاهش بارندگی‌ها و تغذیه سفره‌ها، افزایش دما و تبخیر عوامل اصلی بوجود آورنده بحران آبی کشور هستند که همین عوامل، بر شور شدن خاک های کشاورزی نیز تاثیرگذار می‌باشند.

وی اضافه کرد: سوء مدیریت سامانه های آبیاری و توجه نداشتن به سامانه‌های زهکشی طبیعی یا مصنوعی از عوامل انسان زا و ثانویه تأثیرگذار بر شوری آب‌وخاک مزرعه به شمار می روند.

رئیس مرکز ملی تحقیقات شوری کشور درباره رصد تغییرات شوری آب دشت‌ها، بیان داشت: بر اساس پایش انجام شده در سه دهه گذشته، در برخی از دشت‌های کشور حدود 2 تا 3 دسی زیمنس بر متر به متوسط شوری آب‌های زیرزمینی دشت های کشور افزوده شده است.

وی تصریح کرد: در دشت‌های استان یزد، خراسان جنوبی، فارس، اصفهان، کرمان و خراسان رضوی بحران شورتر شدن آب‌های زیرزمینی بیشتر دیده می‌شود.

رحیمیان، تهدید شوری منابع آب‌وخاک را برای امنیت غذایی کشور یک تهدید تدریجی و نسبتاً طولانی‌مدت عنوان و اظهار کرد: این تهدید بر خلاف پدیده‌های طبیعی نظیر سیل، خشکسالی، سرمازدگی، گرمازدگی و غیره، با چراغ خاموش اتفاق می‌افتد و امنیت غذایی را به  طور جدی تهدید می کند و ممکن است بهره‌برداران از یک سال‌ تا سال بعد، متوجه افزایش شوری آب‌وخاک مزرعه یا دشت نشوند و این افزایش از طریق رصد و پایش شوری مزرعه یا دشت قابل رویت خواهد بود.

وی با بیان این که شوری آب‌وخاک، خسارات قابل‌توجهی به بخش کشاورزی وارد می‌کند، گفت: در برخی از دشت‌های کشور مانند دشت‌های بهادران و مروست استان یزد، دشت‌های نیریز و آباده تشک استان فارس، دشت عمرانی بیمرغ استان خراسان رضوی، دشت نهبندان استان خراسان جنوبی و یا دشت سیرجان استان کرمان افزایش شوری‌ها به‌وضوح قابل‌مشاهده است.

رئیس مرکز ملی تحقیقات شوری کشور درباره پیامدهای شوری آب‌وخاک توضیح داد: شوری بر عملکرد محصول در واحد سطح و کاهش تولید در مقیاس‌های مزرعه، در سطح منطقه و ملی اثرات منفی می‌گذارد.

وی کاهش بهره‌وری اعم از بهره‌وری آب، خاک، سرمایه و انرژی، افزایش هزینه‌های تولید، کاهش سطح درآمد بهره‌برداران و به مخاطره افتادن معیشت آنها، غیراقتصادی شدن تولید و ازبین‌رفتن سرمایه کشاورزان و خارج‌شدن اراضی از چرخه تولید، مهاجرت به شهرها، تخریب و آلودگی منابع به واسطه شوری و سدیمی شدن اراضی، منیزیمی شدن منابع آب کشاورزی، ایجاد کانون‌های ریزگرد و محدودیت الگوی کشت را از دیگر پیامدهای شوری برشمرد

رحیمیان با اشاره به وجود نمودارهایی برای بیان تحمل هر یک از گیاهان زراعی و باغی در برابر شوری، گفت: برای مثال شیب کاهش عملکرد گندم در برابر شوری به طور میانگین 5 درصد است؛ یعنی به‌ازای افزایش شوری هر یک دسی زیمنس بر متر خاک مازاد بر حد آستانه، نزدیک به 5 درصد کاهش عملکرد گندم رخ می‌دهد.

وی ادامه داد: دامنه تحمل درختان میوه به شوری نیز متفاوت است و درختانی مانند پسته و خرما جزو گیاهان متحمل به شوری هستند.

رئیس مرکز ملی تحقیقات شوری کشور با اشاره به این که این مرکز سه رویکرد اصلی را در مورد شوری در کشور دنبال می‌کند، ابراز داشت: پیشگیری از وقوع شوری خاک، مدیریت و جلوگیری از گسترش شوری خاک و سازگاری یا هم‌زیستی با شوری از رویکردهای اصلی برنامه های این مرکز در برابر شوری می‌باشند.