زهر عقرب آمازونی سلول‌های سرطان پستان را از بین می‌برد

Brotheas amazonicus scorpion 

به گزارش کشاورزپلاس به نقل از خبرگزاری FAPESP زهر یک گونه رایج از عقرب آمازونی می‌تواند منبعی برای تولید دارویی بالقوه در درمان یکی از شایع‌ترین و کشنده‌ترین انواع سرطان در زنان باشد.

محققان دانشکده علوم دارویی ریبیراو پرتو در دانشگاه سائو پائولو (FCFRP-USP) در برزیل، مولکولی را در زهر گونه‌ای از عقرب با نام Brotheas amazonicus شناسایی کرده‌اند که عملکردی مشابه یک داروی شیمی‌درمانی رایج در درمان سرطان پستان دارد.

نتایج اولیه این مطالعه که با همکاری پژوهشگرانی از مؤسسه ملی تحقیقات آمازونی (INPA) و دانشگاه ایالتی آمازوناس (UEA) انجام شده، طی رویداد هفته علمی FAPESP در فرانسه از ۱۰ تا ۱۲ ژوئن در شهر تولوز ارائه شد.

به گفته الیانه آرانتس، استاد در FCFRP-USP و هماهنگ‌کننده پروژه:

«از طریق زیست‌کاوی موفق شدیم مولکولی در زهر این گونه از عقرب آمازونی شناسایی کنیم که شباهت زیادی به ترکیبات سمی در سایر گونه‌های عقرب دارد و بر سلول‌های سرطان پستان اثر می‌گذارد.»

پژوهشگران این مرکز در چارچوب پروژه‌های پشتیبانی‌شده توسط FAPESP، مشغول کلون‌سازی و بیان مولکول‌های زیست‌فعال (مانند پروتئین‌های زهر مار و عقرب) هستند. این فعالیت‌ها در مرکز علوم ترجمه‌ای و توسعه زیست‌داروها (CTS) و در مرکز مطالعات سموم حیوانات سمی (CEVAP) در دانشگاه ایالتی سائو پائولو (UNESP) انجام می‌گیرد.

موفقیت‌های پیشین: چسب زیستی از زهر مار

از نتایج این پژوهش‌ها می‌توان به توسعه محصول ثبت‌اختراع‌شده‌ای به نام "چسب فیبرین" اشاره کرد. این چسب بیولوژیکی از سرینوپروتئیناز استخراج‌شده از زهر مارهایی مانند Bothrops و Crotalus و کریوپرسیپیتات غنی از فیبرینوژن از خون گاو، گوسفند یا بوفالو ساخته می‌شود.

این اجزاء هنگام استفاده با هم ترکیب شده و شبکه‌ای از فیبرین تشکیل می‌دهند که فرآیند لخته‌سازی و ترمیم طبیعی بدن را شبیه‌سازی می‌کند. این چسب در مطالعاتی برای ترمیم اعصاب، درمان آسیب‌های استخوانی و بازگرداندن حرکت پس از آسیب نخاعی بررسی شده و اکنون در مرحله سوم کارآزمایی‌های بالینی قرار دارد.

پیشرفت‌های جدید: مولکول ضدسرطان از عقرب

به تازگی، محققان موفق به کلون‌سازی و بیان پروتئاز سرینی متفاوتی از مار زنگی به نام colinein-1 شده‌اند. این آنزیم با سم gyroxine تفاوت دارد که قبلاً برای تولید چسب فیبرین استفاده می‌شد.

آرانتس افزود:

«اکنون قصد داریم این پروتئاز را از طریق بیان هترولوگ در مخمر Pichia pastoris تولید کنیم.»

از طریق همین روش، محققان در پی تولید یک فاکتور رشد اندوتلیال به نام CdtVEGF نیز هستند که در زهر مار Crotalus durissus terrificus شناسایی شده و به ایجاد رگ‌های خونی جدید کمک می‌کند. ترکیب این فاکتور با colinein-1 می‌تواند چسب فیبرین پیشرفته‌تری تولید کند که قابلیت تولید صنعتی بیشتری نیز خواهد داشت.

همچنین، از طریق همین فناوری، دو نوروتوکسین با عملکرد سرکوب ایمنی نیز از عقرب‌ها شناسایی شده‌اند.

در همکاری با پژوهشگران INPA و UEA، آن‌ها موفق به کشف مولکولی زیست‌فعال به نام BamazScplp1 در زهر Brotheas amazonicus شده‌اند که خاصیت ضدتوموری دارد.

آزمایش این پپتید روی سلول‌های سرطان پستان نشان داد که اثری مشابه داروی شیمی‌درمانی پاکلیتاکسل دارد. این پپتید باعث مرگ سلولی از طریق نکروز می‌شود، روندی مشابه برخی دیگر از مولکول‌های یافت‌شده در گونه‌های مختلف عقرب.

درمان‌های نوین

در شهر کامپیناس، محققان مرکز نوآوری درمانی سرطان (CancerThera)، رویکردی نوین برای درمان سرطان پیشنهاد کرده‌اند که ترکیبی از تشخیص و درمان هدفمند است.

در این روش، مولکول‌های هدف در تومورها با رادیوایزوتوپ‌هایی نشانه‌گذاری می‌شوند تا هم در تصویربرداری تشخیصی و هم در درمان استفاده شوند. به گفته پروفسور سلسو راموس از دانشگاه ایالتی کمپیناس:

«با توجه به نوع تابش ایزوتوپ – پوزیترون یا گاما – می‌توانیم با تجهیزات توموگرافی از آن تصویربرداری کنیم. سپس می‌توان از ایزوتوپی با انرژی بالاتر برای درمان استفاده کرد.»

این گروه روی مولکول‌هایی از سرطان‌های مختلف مانند سرطان خون، سر و گردن، کبد، سارکوم، ریه، روده، معده و تیروئید تحقیق می‌کنند.

واکسن سرطان با سلول‌های دندریتیک

پژوهشگران مؤسسه علوم پزشکی زیستی دانشگاه سائو پائولو (ICB-USP) نیز نوعی ایمنی‌درمانی جدید با سلول‌های دندریتیک توسعه داده‌اند. به گفته پروفسور ژوزه مارزاگائو باربوتو:

«با استفاده از مونوسیت‌های خون بیماران سرطانی می‌توان در آزمایشگاه سلول‌های دندریتیک ساخت، اما اغلب این سلول‌ها به جای تحریک پاسخ ایمنی، تحمل را افزایش می‌دهند.»

برای رفع این مشکل، آن‌ها سلول‌های دندریتیک را از اهداکننده سالم گرفته و با سلول‌های سرطانی بیماران ترکیب کردند تا واکسنی برای ایمنی‌سازی علیه تومور خود فرد بسازند.

نتایج اولیه روی انواع مختلف سرطان، به‌ویژه گلیوبلاستوما، امیدوارکننده بوده است.

هوش مصنوعی در تصویربرداری مغزی

در فرانسه، پژوهشگران مؤسسه سرطان تولوز (IUCT-Oncopole) در حال بررسی استفاده از هوش مصنوعی برای تحلیل تصویربرداری مغزی بیماران گلیوبلاستوما هستند. این مدل قادر است بدون نیاز به نمونه‌برداری، تغییرات DNA موسوم به "متیلاسیون پروموتر MGMT" را پیش‌بینی کند، که بر پاسخ به درمان تأثیرگذار است.

به گفته الیزابت موآل، هماهنگ‌کننده این پروژه:

«ما مدلی توسعه داده‌ایم که توانایی پیش‌بینی بقا با دقتی بین ۸۰ تا ۹۰ درصد را دارد و از روش‌های موجود پیشی گرفته است.»