بهبود پیش‌بینی خشکسالی‌های ناگهانی و ویرانگر/ یافته جدید پژوهشگران انگلیسی

تلویزیون اینترنتی کشاورزپلاس:

خشکسالی‌های «برقی» یا خشکسالی‌های ناگهانی که می‌توانند ظرف تنها 2 هفته شکل بگیرند، در بسیاری از مناطق جهان در حال افزایش‌اند و پیامدهای شدید و ناگهانی بر کشاورزی، اکوسیستم‌ها و اقتصاد می‌گذارند. با این حال، پیش‌بینی آن‌ها بسیار دشوار است.

اکنون پژوهشگران مرکز بوم‌شناسی و هیدرولوژی بریتانیا (UKCEH) به یافته‌ای کلیدی رسیده‌اند که می‌تواند پیش‌بینی این پدیده‌ها را متحول کرده و به جوامع فرصت دهد تا برای کاهش اثرات آن بر تولید غذا، گسترش آتش‌سوزی‌های جنگلی و سلامت انسان اقدام کنند.

بر اساس مطالعه‌ای که داده‌های ۲۰ ساله آفریقا را بررسی کرده است، رشد پوشش گیاهی یک تا 2 ماه پیش از آغاز خشکسالی‌های ناگهانی دچار تغییرات قابل مشاهده می‌شود؛ تغییری که با تصاویر ماهواره‌ای قابل ردیابی است. از آنجا که در بسیاری از نقاط جهان پایش زمینی محدودی انجام می‌شود، این رصد از راه دور می‌تواند امکان پیش‌بینی بهتر این رخدادهای شدید را فراهم کند.

دکتر بثن هریس، دانشمند حوزه تعامل خشکی–جو در UKCEH و نویسنده اصلی مطالعه، می‌گوید خشکسالی‌های ناگهانی نتیجه ترکیب بارش کم و هوای گرم و خشک در بالای خاک هستند که تبخیر را افزایش داده و یک چرخه بازخوردی (feedback loop) ایجاد می‌کند؛ خاک خشک‌تر هوا را گرم‌تر می‌کند و هوای گرم‌تر دوباره خاک را خشک‌تر می‌کند، و این چرخه ادامه می‌یابد.

مناطقی مانند ساحل (Sahel) آفریقا یا مرکز ایالات متحده آمریکا   که تغییرات رطوبت خاک اثر بیشتری بر دمای هوا دارد، بیشتر در معرض این نوع خشکسالی هستند.

دکتر هریس می‌گوید:

«معمولاً خشکسالی‌ها طی چند ماه شکل می‌گیرند — همان‌طور که امسال در بریتانیا شاهد بودیم — و این زمان به کشاورزان، شرکت‌های آب و مقامات اجازه می‌دهد برای کاهش اثرات این شرایط اقداماتی انجام دهند.

اما خشکسالی‌های ناگهانی می‌توانند بسیار سریع توسعه یابند؛ به‌طوری‌که برخی مناطق ظرف چند هفته از رطوبت خاک نسبتاً عادی به خشکی شدید می‌رسند. این رخدادها می‌توانند موجب ازبین‌رفتن محصولات، کاهش امنیت غذایی منطقه‌ای و جهانی، کمبود آب آشامیدنی سالم و افزایش موارد گرمازدگی شوند، زیرا هوای گرم‌تر با این پدیده همراه است.

مدل‌های فعلی تنها حدود ۳۰ درصد از خشکسالی‌های ناگهانی را یک هفته پیش از وقوع درست پیش‌بینی می‌کنند، و همین عدم هشدار کافی باعث می‌شود جوامع نتوانند مناسب برنامه‌ریزی کنند.»

اگر زمان بیشتری برای آمادگی وجود داشته باشد، اقدامات زیر ممکن است:

- کشاورزان می‌توانند آبیاری را برقرار یا محصولات جایگزین کشت کنند.

- مدیران منابع طبیعی می‌توانند پوشش گیاهی خشک را پاکسازی کنند تا خطر گسترش آتش‌سوزی کاهش یابد.

-  نهادهای بهداشتی می‌توانند منابع درمانی را به مناطق در معرض گرمازدگی بیشتر منتقل کنند.

دانشمندان می‌گویند خشکسالی‌های ناگهانی در بسیاری مناطق در حال افزایش‌ هستند و با گرمایش بیشتر زمین — به‌دلیل کاهش بارندگی و افزایش تبخیر — بیشتر هم خواهند شد. با این حال، پژوهش جهانی درباره این پدیده هنوز در مراحل اولیه است.

وضعیت پوشش گیاهی — از جمله رشد برگ و چوب و میزان آب موجود در آن‌ها — نشانه‌های مهمی درباره شدت خشکسالی آینده ارائه می‌کند. این عوامل از طریق داده‌های ماهواره‌ای قابل اندازه‌گیری‌اند، اما هنوز در مدل‌های پیش‌بینی خشکسالی ناگهانی به کار گرفته نمی‌شوند.

دکتر هریس تأکید می‌کند که هرچند نیاز به تحقیقات بیشتر و توسعه مدل‌های پیش‌بینی وجود دارد، اما پایش خودکار پوشش گیاهی برای ارائه هشدار زودهنگام کاملاً ممکن است.

این مطالعه با همکاری UKCEH، دانشگاه صنعتی وین (TU Wien) و دانشگاه لِستر انجام شده و در نشریه Hydrology and Earth System Sciences منتشر شده است.

منبع:  وبسایت مجله آب- 10 دسامبر   2025- 19 آذر 1404