خشکسالی‌ ارزش کالری شهد گل‌ها را تا ۹۵ درصد کاهش می‌دهد/ یک مطالعه نشان داد

به گزارش کشاورزپلاس به نقل از خبرگزاری FAPESP – مطالعه‌ای که با حمایت بنیاد حمایت از پژوهش‌های ایالت سائو پائولو (FAPESP) انجام شده، نشان می‌دهد خشکسالی‌ها می‌توانند ارزش کالریایی بالقوه شهد گل‌ها را تا ۹۵ درصد کاهش دهند. این مسأله نه تنها برای گرده‌افشان‌ها مثل زنبورها مضر است، بلکه گیاهانی که برای تولید مثل و میوه‌دهی به گرده‌افشانی وابسته‌اند، نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرند؛ مانند کدو سبز (Cucurbita pepo). حتی در سناریوی ملایم‌تر که بارندگی ۳۰ درصد کاهش می‌یابد، کاهش کالری شهد ۳۴ درصد بوده است. این یافته‌ها در مجله Scientific Reports منتشر شده‌اند.

گزارش منتشرشده توسط کنوانسیون مبارزه با بیابان‌زایی سازمان ملل (UNCCD) نیز بر شدت تهدید کمبود شدید آب تأکید کرده است. طبق این گزارش که در تاریخ ۲ ژوئیه 2025 میلادی منتشر شد، در 2 سال اخیر، مناطق آسیب‌پذیر و حتی توسعه‌یافته در سراسر جهان با خشکسالی‌های بی‌سابقه‌ای روبه‌رو بوده‌اند. در مقدمه این سند آمده: «الگوهای اقلیمی جهانی در سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴، چشم‌اندازی از تأثیرات شدید خشکسالی در سراسر جهان را تثبیت کرده‌اند که در سال ۲۰۲۵ نیز ادامه دارد.»

الزا گیمارائس، استاد مؤسسه علوم زیستی دانشگاه Unesp در بوتوکاتو و سرپرست این تحقیق، اعلام کرد که در بدترین حالت بررسی‌شده، کاهش قندهای موجود در شهد از ۱۳۰۰ کیلوگرم به ۷۱ کیلوگرم در هر هکتار رسید؛ یعنی بیش از یک تُن کاهش.

او می‌گوید: «اگر شهدی برای تغذیه زنبورها وجود نداشته باشد، آن‌ها منطقه را ترک می‌کنند، گیاهان قادر به تولید مثل نمی‌شوند و کشاورزان محصول خود را از دست می‌دهند.»

گیمارائس عضو مرکز تحقیقات در تنوع زیستی و تغییرات اقلیمی (CBioClima) وابسته به FAPESP  است که در مؤسسه علوم زیستی دانشگاه Unesp در شهر ریو کلارو مستقر است.

این پژوهش همچنین نشان داد که افزایش بارندگی باعث افزایش ۷۴ درصد کالری شهد می‌شود. با این حال، پژوهشگران هشدار می‌دهند که افزایش شدید بارندگی نیز می‌تواند پیامدهای منفی برای گیاهان، پرندگان و حشرات گرده‌افشان و همچنین حفظ روابط متقابل بین گیاهان و گرده‌افشان‌ها داشته باشد.

ماریا لوئیزا فریگرو، نویسنده اول این مقاله، می‌گوید: «در دوره‌های بارندگی شدید، فعالیت گرده‌افشان‌ها کاهش می‌یابد، زیرا پرواز در هوای بارانی سخت‌تر است و تنظیم دمای بدن نیز دشوارتر می‌شود، بنابراین انرژی بیشتری برای یافتن غذا نیاز دارند.» همچنین، افزایش بارندگی می‌تواند فرسایش خاک و از بین رفتن مواد مغذی را افزایش دهد و به مزارع آسیب بزند.

آزمایش‌ها

این آزمایش‌ها روی گیاهان کدو سبز در گلخانه انجام شده‌اند که میزان بارندگی ۴۰ سال گذشته در ماه سپتامبر (زمان معمول کشت در منطقه بوتوکاتو) را شبیه‌سازی می‌کردند. سناریوهای مختلف بارندگی (کاهش یا افزایش) بر اساس پیش‌بینی‌های هیئت بین‌دولتی تغییرات اقلیمی (IPCC) تا پایان قرن در نظر گرفته شدند.

در ابتدا ۱۲۰ گیاه در شرایط یکسان از نظر دما، مواد مغذی و آب رشد داده شدند تا نخستین برگ‌ها ظاهر شدند. سپس این گیاهان به چهار گروه ۳۰ تایی تقسیم شدند که هرکدام شرایط متفاوتی از بارندگی را تجربه کردند:

گروه کنترل: بارندگی طبیعی دوره مورد نظر؛

گروه کاهش بارندگی: کاهش ۳۰ درصد؛

گروه افزایش بارندگی: افزایش ۵۷ درصد؛

گروه خشکسالی شدید: کاهش ۸۰ درصد، سپس آبیاری شدید برای شبیه‌سازی خشکسالی طولانی‌مدت همراه با بارندگی سنگین.

گیاهان به مدت ۶۰ روز در گلخانه بسته (بدون دسترسی حشرات به شهد) تحت نظر قرار گرفتند. در این مدت، میزان شهد و مقدار کل قندهای هر گل و هر گیاه اندازه‌گیری شد. این داده‌ها اجازه داد تا تولید شهد و قند در هر هکتار نیز تخمین زده شود.

با اینکه این تحقیق در گلخانه و روی گیاه زراعی انجام شده، نویسندگان معتقدند یافته‌ها می‌تواند نمایانگر روندهایی در طبیعت و سایر محصولات کشاورزی نیز باشد.

این مطالعه با همکاری کارمن بوارو، فیزیولوژیست و استاد Unesp، و لئوناردو گالتو، بوم‌شناس دانشگاه ملی کوردوبا در آرژانتین انجام شد.

پریسیلا تونز، پژوهشگر فوق‌دکتری در Unesp که با بورسیه FAPESP فعالیت می‌کند و هم‌اکنون در دانشگاه کوئین مری لندن به‌سر می‌برد، می‌گوید: «اکنون در حال بررسی اثرات تغییرات اقلیمی روی گونه‌های گیاهی بومی و سایر محصولات کشاورزی هستیم و تأثیر امواج گرما و دیگر رویدادهای شدید را نیز مطالعه می‌کنیم. یکی دیگر از اهداف، بررسی رفتار زنبورها در پاسخ به تغییرات گل‌ها در این شرایط است.»