کارخانجات هوشمند و تحقیق‌محور؛ مسیر تازه جهش تولید در صنعت خوراک دام

تلویزیون اینترنتی کشاورزپلاس: پنل تخصصی «نقش تجهیزات و فناوری‌های نوین در جهش تولید خوراک دام، طیور و آبزیان» با حضور جمعی از فعالان صنعتی، فناوران و نمایندگان وزارت صمت برگزار شد. این نشست، به بررسی مسیرهای فناورانه برای تحول در تولید خوراک دام و ارتقای زنجیره تأمین پروتئین کشور اختصاص داشت. در این گفت‌وگو، مجموعه‌ای از دیدگاه‌ها درباره ضرورت گذار از تولید سنتی به تولید فناورانه، استفاده از هوش مصنوعی، و تقویت زیرساخت‌های تحقیق و توسعه در کارخانجات مطرح شد.

اعلام حاضران در پنل:

در این نشست تخصصی، جمعی از مدیران صنعتی و فناوری، فعالان انجمن‌های تخصصی و نمایندگان وزارت صنعت، معدن و تجارت حضور داشتند.

- علی قهرمانی ، عضو انجمن خوراک دام، طیور و آبزیان

- علی  بازگیر  از انجمن ماشین سازان کشور

- محسن کرمی   از دفتر ماشین آلات کشاورزی وزارت صمت

- مهدی شهابی  از انجمن اتوماسیون صنعتی

- محمدرضا وفادار ،   مدیر پنل و از کمیته استاندارد بین المللی ماشین آلات خوراک  TC293

فناوری به‌مثابه روند جهانی، نه حادثه مقطعی

حاضران با تأکید بر این‌که حرکت به‌سوی فناوری‌های هوشمند در جهان یک روند مداوم و غیرقابل بازگشت است، بیان کردند که صنعت خوراک ایران ناگزیر از همگامی با این مسیر است.
امروزه در بسیاری از کشورهای پیشرو، تعداد کارخانجات خوراک در حال کاهش است، اما ظرفیت و بهره‌وری آن‌ها رشد چشمگیری یافته است. این تحول، نتیجه‌ گذار از تولید سنتی به سیستم‌های هوشمند و خودکار است که نیاز به نیروی انسانی را کاهش داده و در عین حال کیفیت، دقت و سرعت تولید را افزایش می‌دهد.
در این چارچوب، یکی از چالش‌های کلیدی صنعت در ایران، کمبود نیروی انسانی ماهر و تمایل اندک نسل جدید به مشاغل صنعتی است؛ موضوعی که اهمیت اتوماسیون و هوشمندسازی خطوط تولید را بیش از پیش برجسته می‌کند.

هوشمندسازی و اتوماسیون؛ مسیر تازه ارتقای بهره‌وری

در ادامه نشست، بر این نکته تأکید شد که رشد جمعیت جهانی و افزایش تقاضا برای منابع پروتئینی، ایجاب می‌کند که فرآیند تولید خوراک دام، طیور و آبزیان از چارچوب‌های سنتی خارج شود.
فناوری‌های نوین در حوزه فرآوری، مخلوط‌سازی دقیق، کنترل کیفی دیجیتال و سیستم‌های هوش مصنوعی، اکنون قادرند تا سطح بالایی از بهره‌وری را محقق کنند و ضریب تبدیل غذایی را به شکل چشمگیری بهبود بخشند.
کارخانه‌های مدرن در حال تبدیل شدن به مراکز داده‌محور هستند؛ جایی که سامانه‌های نرم‌افزاری هوشمند، ارتباط مستقیم میان فارم‌ها و خطوط تولید را ممکن می‌سازند و فرآیند سفارش و تولید خوراک، بدون نیاز به دخالت انسانی، از طریق پلتفرم‌های هوشمند مدیریت می‌شود.

چالش‌های ساختاری و اقتصادی در مسیر صنعتی‌شدن

با وجود ظرفیت‌های فناورانه، مسیر هوشمندسازی صنعت خوراک در ایران با چالش‌های ساختاری و اقتصادی روبه‌روست.

یکی از محورهای مورد بحث، نبود فضای رقابتی و قیمت‌گذاری دستوری در زنجیره تولید بود که انگیزه سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نو را کاهش می‌دهد.
در بسیاری از کشورها، هوشمندسازی زمانی رخ داده که تولیدکننده در بازار آزاد و رقابتی، ناگزیر از افزایش بهره‌وری بوده است؛ اما در ساختار فعلی، محدودیت‌های سیاست‌گذاری مانع پویایی اقتصادی می‌شود.
از نگاه کارشناسان، صنعتی‌شدن واقعی زمانی تحقق می‌یابد که زنجیره تولید یکپارچه و دیجیتال از مبدأ تا مصرف شکل گیرد؛ زنجیره‌ای که در آن تصمیم‌گیری مبتنی بر داده، و نه دستور، مبنای توسعه باشد.

تحقیق‌وتوسعه، موتور محرک نوآوری

در بخش دیگری از پنل، اهمیت «واحدهای تحقیق‌وتوسعه (R&D)» به‌عنوان ستون اصلی نوآوری و بهره‌وری مطرح شد.
کارشناسان تأکید کردند که هرچه ساختار R&D در کارخانه‌ها قوی‌تر باشد، مسیر بهینه‌سازی تولید و طراحی محصولات جدید نیز کوتاه‌تر و اثربخش‌تر می‌شود.
از سوی دیگر، توسعه فناوری بدون بازسازی ماشین‌آلات فرسوده ممکن نیست. بر همین اساس، سیاست‌های حمایتی در وزارت صمت و دستگاه‌های متولی باید بر 2 محور استوار باشد: نوسازی تجهیزات داخلی و تسهیل واردات فناوری‌های نو در حوزه‌های خاص و استراتژیک، به‌ویژه در بخش خوراک دام و صنایع وابسته.
هدف نهایی، ایجاد تعادل میان حمایت از تولید داخلی و بهره‌گیری از فناوری‌های جهانی است.

 فرهنگ‌سازی و بومی‌سازی فناوری

در جمع‌بندی این بخش‌ها، موضوع فرهنگ‌سازی برای پذیرش فناوری مورد تأکید قرار گرفت.
حاضران معتقد بودند که فناوری پیش از هر چیز، نیازمند زیرساخت فرهنگی و مدیریتی است. در بسیاری از موارد، فناوری وارد کشور می‌شود، اما به دلیل نبود فرهنگ استفاده و سازوکار بومی‌سازی، اثربخشی لازم را ندارد.
هوشمندسازی زمانی معنا دارد که دانش فنی، نیروی انسانی و مدیریت تولید در یک چارچوب هماهنگ عمل کنند.
در این مسیر، توسعه آموزش‌های فنی، ارتقای مهارت نیروی انسانی و تغییر نگرش مدیریتی در سطح بنگاه‌ها، شرط اساسی تحقق تحول فناورانه است.

جمع‌بندی:

پنل تخصصی «نقش تجهیزات و فناوری‌های نوین در جهش تولید خوراک دام، طیور و آبزیان» تصویری روشن از آینده این صنعت ترسیم کرد:
حرکت از تولید مبتنی بر تجربه به تولید مبتنی بر داده، از نیروی انسانی به هوش مصنوعی، و از کارخانه‌های سنتی به کارخانجات هوشمند و تحقیق‌محور.
به باور کارشناسان حاضر، تحقق این مسیر نیازمند همکاری نزدیک دولت، بخش خصوصی، و انجمن‌های تخصصی است تا از رهگذر آن، جهش واقعی در بهره‌وری، کیفیت و امنیت غذایی کشور رقم بخورد.