بازتاب تهدید سلامت، معیشت و حیات اجتماعی میلیون‌ها نفر ایرانی در یک رسانه مطرح جهانی
گاردین: ایران در آستانه بحران آبی و اقلیمی بی‌سابقه
ایران با بحرانی بی‌سابقه در حوزه آب، خشکسالی و فرونشست زمین روبه‌رو است
روزنامه مطرح بریتانیایی «گاردین»، ۲ روز پیش در گزارشی تحلیلی و تفصیلی از وضعیت بحران آب در ایران نوشت: ایران با بحرانی بی‌سابقه در حوزه آب، خشکسالی و فرونشست زمین روبه‌رو است؛ بحرانی که پیامدهای آن می‌تواند بر سلامت، معیشت و حیات اجتماعی میلیون‌ها نفر اثر بگذارد.
به گزارش تلویزیون اینترنتی کشاورزپلاس، روزنامه مطرح بریتانیایی «گاردین»، 2 روز پیش در گزارشی تحلیلی و تفصیلی از وضعیت بحران آب در ایران نوشت: ایران با بحرانی بی‌سابقه در حوزه آب، خشکسالی و فرونشست زمین روبه‌رو است؛ بحرانی که پیامدهای آن می‌تواند بر سلامت، معیشت و حیات اجتماعی میلیون‌ها نفر اثر بگذارد.
به نوشته این رسانه، ایران اکنون پنجمین سال خشکسالی پیاپی را تجربه می‌کند. بارش‌ها در سال گذشته میلادی در تهران تنها ۱۵۸ میلی‌متر بوده که ۴۲ درصد کمتر از میانگین بلندمدت است. این کاهش بارش همراه با مصرف بی‌رویه به‌ویژه در بخش کشاورزی، برداشت غیرمجاز از منابع زیرزمینی و پروژه‌های پرهزینه و ناکارآمد، بسیاری از سدها و دریاچه‌ها را به مرز خشکی رسانده است. گزارش می‌افزاید دست‌کم ۱۹ سد کشور در تابستان جاری تنها بین 3 تا ۱۵ درصد ذخیره داشتند و 3 سد اصلی تهران (لار، ملو و امیرکبیر) به سطح بحرانی رسیده‌اند.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری اسلامی ایران، در توصیف شرایط موجود گفته است: «ما با مشکل آب، برق و گاز روبه‌رو هستیم. پشت سدها آبی نیست. چاه‌ها هم خشکیده‌اند.»
خشکسالی، فرونشست و بحران زیرساخت
به گزارش گاردین، نشانه‌های کم‌آبی و فرونشست زمین در نقاط مختلف کشور آشکار شده است. از ترک‌خوردگی خطوط راه‌آهن تهران – مشهد تا قطعی‌های مکرر آب در ساختمان‌های بلند و کاهش شدید برداشت محصول در نخلستان‌های آبادان، همگی بیانگر عمق بحران هستند.
استاندار اصفهان در گفت‌وگویی هشدار داده که فرونشست زمین دیگر «زلزله خاموش» نیست، بلکه «آتشفشانی فعال» است. او گفته تنها در مرکز اصفهان ۹ ایستگاه مترو، بیش از ۳۰۰ مسجد و ده‌ها مدرسه و بیمارستان در معرض خطر فرونشست قرار دارند. به‌تازگی نیز 3 حادثه بزرگ فرونشست در این شهر رخ داده و گودال‌هایی ۷ تا ۱۵ متری ایجاد کرده است.
عیسی کلانتری، وزیر پیشین کشاورزی، عامل اصلی فرونشست در اصفهان را برداشت سالانه بیش از یک میلیارد مترمکعب آب برای کشاورزی دانسته و تأکید کرده این روند بناهای تاریخی و زیرساخت‌های کلانشهر اصفهان را در معرض نابودی قرار داده است.
دریاچه ارومیه در آستانه نابودی
گاردین در بخش دیگری به وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه پرداخته که روزگاری بزرگ‌ترین دریاچه خاورمیانه بود. به نوشته این روزنامه، عمق آب دریاچه به نیم متر کاهش یافته و کارشناسان هشدار می‌دهند که این پهنه آبی به نقطه بی‌بازگشت رسیده است. بنفشه زهرایی، رئیس مؤسسه آب دانشگاه تهران، گفته پیامدهای خشک‌شدن دریاچه مشابه فاجعه دریای آرال خواهد بود و موجب افزایش بیماری‌ها و مهاجرت گسترده می‌شود.
علیرضا شریعت، دبیر فدراسیون صنعت آب ایران، نیز هشدار داده که بستر نمکی دریاچه طوفان‌های نمکی ایجاد خواهد کرد و به خشک‌تر و گرم‌تر شدن آب‌وهوای منطقه دامن خواهد زد. او همچنین افزایش سطح زیرکشت اطراف دریاچه از ۳۰۰ هزار به ۷۰۰ هزار هکتار را عامل اصلی بحران دانست.
یک میلیون چاه غیرمجاز
به گزارش گاردین، شمار چاه‌های غیرمجاز در ایران به حدود یک میلیون حلقه رسیده است؛ معادل تقریباً یک چاه برای هر هکتار زمین آبی. در استان البرز به تنهایی بیش از 8 هزار چاه غیرمجاز شناسایی شده و برداشت بی‌رویه سالانه بیش از ۴۰ میلیون مترمکعب آب، منابع زیرزمینی کشور را به شدت تهدید می‌کند.
ناهماهنگی مدیریتی
گزارش گاردین می‌افزاید که پراکندگی وظایف میان وزارتخانه‌ها و نهادهای مختلف، مدیریت آب را با مشکل مواجه کرده است. به گفته شینا انصاری، معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، بسیاری از سدها بدون ارزیابی محیط‌زیستی ساخته شده‌اند و منابع آب عمیق نیز به پایان رسیده است. او تأکید کرده که باید از توسعه شهری در مناطق مرکزی جلوگیری و صنایع به سواحل جنوبی منتقل شوند.
کشاورزی، بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب
طبق آمار ارائه‌شده در این گزارش گاردین، ۸۸ درصد منابع آب ایران در بخش کشاورزی مصرف می‌شود؛ معادل ۷۷ میلیارد مترمکعب. این در حالی است که سهم این بخش در تولید ناخالص داخلی تنها حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد است. کارشناسان بر لزوم کاهش سطح زیرکشت محصولات پرآب مانند برنج و هندوانه و حرکت به سمت مشاغل جایگزین تأکید دارند.
انصاری نیز گفته است: «در ایران مرکزی مثل ژاپن برنج می‌کاریم؛ این باید متوقف شود. باید برای جوامع روستایی درآمد جایگزین پیدا کنیم تا تنها به کشاورزی وابسته نباشند.»
انرژی و تغییرات اقلیمی
گاردین در بخش دیگری از گزارش خود نوشته ایران با وجود دارا بودن ذخایر عظیم نفت و گاز، در تلاش است سهم انرژی‌های تجدیدپذیر را افزایش دهد. سهم کنونی این منابع تنها یک درصد است، اما دولت پزشکیان وعده داده طی 4 سال آینده ظرفیت ۳۰ هزار مگاواتی ایجاد کند. همچنین پروژه‌هایی برای کاهش «فلرینگ گاز» در دست اجراست که سالانه معادل انتشار کل کشورهایی چون سوئد یا نروژ، گاز گلخانه‌ای تولید می‌کند.
این گزارش در پایان تأکید می‌کند که هرچند برنامه‌هایی برای اصلاح الگوهای کشاورزی و توسعه انرژی‌های نو در دستور کار دولت قرار گرفته است، اما سرعت و شدت تغییرات اقلیمی و خشکسالی در ایران ممکن است آن‌چنان بالا باشد که حتی این اصلاحات هم نتواند مانع پیامدهای فاجعه‌بار شود.
دیدگاه تان را بنویسید