رشد ۷ درصدی ضریب مکانیزاسیون در دولت چهاردهم

با وجود پیشرفت‌ های جهانی در حوزه مکانیزاسیون کشاورزی ایران هنوز با چالش‌های جدی در زمینه استفاده از فناوری‌ های مدرن کشاورزی روبروست در حالی که کارشناسان معتقدند افزایش سطح مکانیزاسیون می‌ تواند به کاهش ضایعات محصولات، افزایش بهره‌ وری و کاهش هزینه‌ های تولید بیانجامد، اما نبود زیرساخت‌ های مناسب و محدودیت‌ های مالی کشاورزان، مانع بزرگی در این مسیر است.

ضریب مکانیزاسیون به عنوان شاخصی کلیدی در ارزیابی سطح مکانیزاسیون کشاورزی نشان‌ دهنده میزان نیروی محرکه مکانیکی مانند تراکتور، کمباین و سایر ادوات به ازای هر هکتار زمین کشاورزی است که رشد این شاخص در سال‌ های اخیر نقش مستقیمی در افزایش بهره‌ وری، کاهش هزینه‌ های تولید و بهبود کیفیت محصولات داشته است.

بر اساس آمارهای موجود تنها ۳۰ درصد از مزارع ایران از تجهیزات مکانیزه استفاده می‌ کنند، در حالی که این رقم در کشورهای پیشرفته دنیا به ۸۰ درصد می‌ رسد.

در واقع اقدامات حمایتی دولت چهاردهم در ارایه تسهیلات خرید تجهیزات، نوسازی و افزایش ماشین آلات و توسعه فناوری نوین در بخش کشاورزی منجر به رشد ۱۹ اسب‌ بخاری در هر هکتار در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال گذشته ۱۴۰۲ شده است.

طبق آمارها بیش از ۶۵۰ هزار دستگاه انواع تراکتور و کمباین در ناوگان کشاورزی کشور وجود دارد که از این تعداد ۳۰ هزار دستگاه کمباین غلات (گندم) و برنج هستند که ۹۹ درصد آنها طی سالهای اخیر پلاک گذاری شده‌ اند؛ همچنین ۲۵۰۰ دستگاه ماشین آلات و دنباله بند در بخش های مختلف زراعی، باغی، دام، طیور و آبزیان به کار گرفته می شود.

خوداتکایی در تولید ماشین های کشاورزی

همچنین در دولت های قبل ردیف اعتباری مستقلی به بخش مکانیزاسیون کشاورزی تعلق گرفت؛ به شکلی که برای پروژه تجهیز و نوسازی ناوگان ماشینی بخش کشاورزی با محور اقتصاد مقاومتی از نیمه دوم سال ۱۳۹۲ به تدریج هفت خط اعتباری به این بخش اختصاص یافت بنابراین طبق آمارها از سال ۹۲ تا ۹۸ بیش از ۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان سرمایه گذاری در حوزه مکانیزاسیون صورت گرفت که این میزان سرمایه گذاری در تاریخ کشور بی سابقه بود تا جایی که اکنون کشور در تولید ماشین های کشاورزی به خوداتکایی ۹۰ درصدی رسیده و تنها بخشی از نیازها از مبادی خارجی تامین می شود.

در این میان باید به عمر بالای ماشین آلات کشاورزی اشاره کرد که به دلیل تحریم ها حدود ۶۰ درصد ماشین های کشاورزی از جمله تراکتورها و کمباین ها فرسوده و دارای سن بالای ۱۰ سال هستند که همچنان به ناچار از آنها در اراضی کشاورزی بکار گرفته می شود در حالی که بخش عمده کمباین های مورد استفاده کشور دارای ریزش محصول بسیار زیاد هستند که در افت تولید اثرگذار است.

اما رشد ۲.۵ برابری پرداخت تسهیلات کم بهره به مبلغ ۴.۴ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال گذشته، افزایش تولید تراکتور از ۸۰ دستگاه به ۱۵۰ دستگاه در روز توسط گروه صنعتی تراکتورسازی ایران و بکارگیری از فناوری های نوین چون تراکتورهای چندکاره، سیستم‌ های آبیاری هوشمند و ماشین‌آلات برداشت مدرن در توسعه مکانیزاسیون کشاورزی نقش داشته است.

حال خُرد بودن اراضی کشاورزی (۸۰ درصد زیر ۱۰ هکتار) و عدم تناسب با ماشین‌آلات بزرگ مقیاس، قیمت بالای ماشین آلات و تجهیزات، نوسانات نرخ ارز، کمبود خدمات پس از فروش و قطعات یدکی، آلودگی زیست‌ محیطی و فشردگی خاک ناشی از استفاده نادرست از ماشین‌آلات از چالش های پیش رو بخش کشاورزی است.

سن ناوگان ماشین آلات کشاورزی در ایران ۱۲ سال است

آمارهای جهانی نشان می‌ دهد ضریب مکانیزاسیون کشاورزی ایران با حدود ۱.۶۵ اسب‌ بخار در هکتار کمتر از یک‌ سوم میانگین جهانی یعنی ۵ اسب‌ بخار است درحالی که کشورهای پیشرفته‌ بین ۶ تا ۱۴ اسب‌ بخار در هکتار ضریب مکانیزاسیون دارند. همچنین سطح مکانیزاسیون کاشت و برداشت در ایران ۴۵ درصد است درحالی که میانگین جهانی ۲۷ درصد می باشد اما در کشورهای پیشرفته این میزان ۹۰ درصد است.

حال میانگین سن ناوگان ماشین آلات کشاورزی در ایران ۱۲ سال، میانگین جهانی ۵ سال و در کشورهای پیشرفته ۳ سال است.

کریم ذوالفقاری رئیس مرکز توسعه مکانیزاسیون کشاورزی پیش از این در گفت و گو با ایرنا گفته بود با تخصیص ۵ هزار میلیارد تومان اعتبار جدید برنامه داریم ضریب مکانیزاسیون را از ۱.۶۵ به ۳ اسب‌ بخار در هکتار افزایش دهیم. این اقدام می‌تواند بهره‌ وری را تا ۴۰ درصد بهبود ببخشد.

همچنین مصطفی وحیدزاده مدیرعامل گروه صنعتی تراکتورسازی ایران نیز پیش از این گفته بود تولید تراکتور در سال ۱۴۰۶ به ۶۰ هزار دستگاه می رسد که نیازمند حمایت مستمر دولت در تامین مواد اولیه و توسعه زنجیره تامین است.

کارشناسان معتقدند با وجود رشد اخیر فاصله معنادار ایران با کشورهای پیشرفته در حوزه مکانیزاسیون کشاورزی تنها با سرعت بخشیدن به نوسازی ناوگان، آموزش کشاورزان و تقویت زیرساخت‌ های مالی قابل جبران است و انتظار می‌رود اجرای طرح‌های اقتصاد مقاومتی و افزایش همکاری‌ های فناورانه با شرکت‌ های دانش‌ بنیان روند توسعه این بخش را شتاب دهد.