ایجاد 1.2 میلیون هکتار اراضی کشاورزی بیش از تحمل آبی طی دو دهه

به گزارش خبرنگار کشاورز پلاس، عباس کشاورز در نشست کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تهران با موضوع «برنامه هفتم توسعه و بهره‌وری آب در بخش کشاورزی» بیان کرد: ما اشتباهات بزرگی درباره آب انجام دادیم. نتیجه این اشتباهات آن است که همه حوضه‌های درجه دو و کلان کشور دچار مشکل شده است.

وی افزود: در دهه هفتاد، ارتباط میزان رواناب یعنی آبی که در حوزه جاری می‌شده و با سدها از آن برداشت می‌کردیم، با بارش‌ها قطع شد. یعنی اگر بارندگی هم رخ می‌داد، دیگر در رودخانه آب گذشته را نمی‌دیدیم.

معاون پژوهش مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب اتاق ایرانگفت: در برخی حوزه‌ها، این مسئله را ناشی از افزایش جمعیت می‌دانند اما در کرخه که این‌گونه نیست. کرخه را سال 80 آبگیری کردیم. غیر از یک سیل کلی، هیچ آب دیگری در آن نیست. در سال آبی 1400 و 1401 وضعیت بارش حوضه کرخه نرمال بود اماهرگز سه و نیم میلیارد متر مکعب آب داخل این سد نیامد.

وی افزود: اعداد ملی نشان می‌دهد تا دهه 60 بالای 90 و چند میلیارد متر مکعب رواناب در سال داشتیم اما از دهه 90 به بعد، این رقم به کمتر از 50 میلیارد متر مکعب در سال رسیده است. این یک واقعیت است.

به گفته کشاورز، در ادبیات آبی کشور 13 رودخانه دائمی وجود دارد اما کارون هم امسال خشک شده است. آب سطحی در کشور نصف شده است و از دهه 30 که تکنولوژی حفر چاه به ایران وارد شد، با موتورهای آب و پمپاژ، افت سطح آب زیرزمینی را رقم زده‌ایم.

وی افزود: در آن مقطع تاکنون به گزارش وزارت نیرو 143 میلیاردمتر مکعب، به گزارش سازمان زمین شناسی 240 میلیارد و به گزارش دکتر زند پارسا استاد دانشگاه شیراز 360 میلیارد متر مکعب اضافه برداشت از مخازن آب زیرزمینی داشته‌ایم.

معاون پژوهش مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب اتاق ایرانبیان کرد: آب‌های بین نسلی را خورده‌ایم. این کار را با امید اتفاقات مثبت انجام دادیم اما اکنون نمی‌توانیم روی زمین بیاستیم. حاصل این رفتار، از دست رفتن تولید، بیابان شدن و ... است.

وی افزود: همه این مسایل به کنار، اکنون آنچه نیاکان ما ساخته بودند، در معرض تهدید و فرو رفتن زیر خاک است. اصفهان، فارس، خراسان، یزد، مرکزی و همدان در معرض تهدید قرار دارند. زمین شناسی هشدار فرونشست را برای 11 استان کشور صادر کرده است. جنوب تهران در معرض خطر فرونشست قرار دارد.

سیاسیون عامل اضافه برداشت

کشاورز گفت: تا دهه 60 تقریبا معادل تغذیه برداشت می‌کردیم، از بعد از آن بیش از تغذیه برداشت کرده‌ایم. در همه برداشت‌هاکارگزار، سیاسیون بوده‌اند. آب را سیاستمداران به این روز انداختند.

وی افزود: من در مراجع بزرگی در کشور، از مسایل امروز آب ایران به‌عنوان تهدید ناپایداری سرزمین یاد می‌کنم. طی یک دهه آینده 40 تا 50 میلیون نفر ساکن در کویر مرکزی ما چه خواهند کرد؟ همه آب این منطقه زیرزمینی است و زمین به زودی ما را می‌بلعد.

معاون پژوهش مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب اتاق ایرانگفت: توافق‌های علمی دنیا می‌گوید اگر در یک حوضه‌ای مقدار مشخصی آب هست، حداکثر حق برداشت 50 درصد از این آب را داریم. بقیه آب متعلق به طبیعت است. 

وی با اشاره به اشتباه روسیه در مورد دریاچه آرال گفت: در این کشور به امید خودکفایی در طلای سفید (پنبه) سطح زیر کشت از سه میلیون هکتار به هفت میلیون هکتار رسید و به این ترتیب، دریاچه همه را جواب کرد. قدرت طبیعت خیلی از ما بیشتر است. در حال حاضر در 230 کیلومتری دریاچه آرال هیچ موجود زنده‌ای، زندگی نمی‌کند.

عدم توجه به واقعیت‌های آب در بخش کشاورزی

کشاورز با ابراز گله‌مندی از همکارانش در بخش کشاورزی یادآور شد: در این بخش باور به واقعیت‌های موجود در بخش آب وجود ندارد. اگر به آب زیرزمینی توجه نکنیم، دچار مشکل می‌شویم. 

وی اضافه کرد: حل مسایل آب زیرزمینی به صورت آنی اتفاق نمی‌افتد. ناپایداری سرزمین، آوارگی و مهاجرت در عدم توجه به آب زیرزمینی رخ خواهد داد. ما به محیط زیست هم آب ندادیم. 

نیاز به 10 سال ریاضت آبی

معاون پژوهش مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب اتاق ایران از نیاز به قبول 10 سال ریاضت آبی در کشور خبر داد و گفت: این ریاضت برای باقی ماندن سرزمین ضروری است. ولی اجرای ریاضت آبی بدان مفهوم نیست که دچار بدبختی، بیچارگی، بی‌غذایی و بیکاری شویم. این مسئله راه حل دارد.

وی تجدید نظر در تخصیص‌ها با سه اولویت آب شرب، تعادل بخشی و تامین حقابه زیست محیطی را ضروری دانست.

کشاورز با اشاره به تجربه کالیفرنیا در هشت سال خشکسالی گفت: در طی این سال‌ها، 50 درصد حقابه محیط زیست و تعادل بخشی، تامین شده است اما ما در ایران این مسایل را قبول نداریم.

وی اضافه کرد: در بخش آب علاوه بر بازتخصیص منابع، باید بهره‌وری هم بهبود یابد. بهره‌وری یک بسته است. 30 درصد آن مربوط به تکنولوژی آبیاری است اما 70 درصدش به رفتار کشاورز باز می‌گردد.

معاون پژوهش مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب اتاق ایرانافزود: اگر به این اصول توجه شود، برآورد ما این است که به حجم تولید در کشور اضافه خواهد شد. البته این تولید مشابه تولیدی که در قبل داشتیم، نخواهد بود.

وی با اشاره به مطالعات دکتر مکنون درباره عدم ایجاد تعادل در آب سطحی گفت: افزایش درجه حرارت در ایران از دو برابر متوسط جهان بیشتر است و عامل اصلی این افزایش درجه حرارت، خشک شدن محیط‌های آبی و افزایش انتشار گاز‌های گلخانه‌ای است. اقدامات ما سبب شده است که 27 میلیارد متر مکعب پتانسیل تبخیر بارش در ایران افزایش یابد.

کشاورز افزود: از سال 75 تا 1400 یک میلیون و 170 هزار هکتار خارج از تحمل اکولوژی آبی به اراضی ایران اضافه شده است. این سطح، 770 هزار هکتار باغ و 400 هزار هکتار زراعت است. در واقع بدون اینکه بهره‌وری بالا برود، سطح زیر کشت افزایش یافته است.

وی ادامه داد: ما در گزارشاتمان میزان بهره‌وری را از هشت دهم به 1.42 رساندیم اما این اتفاق ناشی از تغییر الگوی علوفه است و بهره‌وری کشاورزی به‌طور واقعی اتفاق نیفتاده است.

توقف توسعه افقی در بخش کشاورزی

معاون پژوهش مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب اتاق ایرانتاکید کرد: کشاورزی باید توسه افقی را محدود و منفی کند.زراعت و باغ کم شود. اگر توان داریم باید بهره‌وری و عملکرد خود را بالا ببریم. 

وی افزود: همه باید به‌عنوان یک ایرانی به وضعیت آب کمک کنیم و در برابر برنامه‌ها جبهه نگیریم و مقاومت نکنیم. 

کشاورز با اشاره به پایلوت‌های اجرا شده با همکاری اتاق بازرگانی ایران، وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو در شهر قم و مشهد و توفیقات بدست آمده در این حوزه، گفت: واقعیت این استکه دوستانی ثبات سیاست و قبول واقعیت را نمی‌پذیرند.

کشاورز تاکید کرد: ما چه بخواهیم و چه نخواهیم، قدرتمان نسبتبه طبیعت محدود است. بنابراین توانمان نسبت به تحقق واقعیت‌ها اگر سازگار با طبیعت نباشد، منفی می‌شود. دوستانی که در برنامه ششم توسعه 95 درصد خودکفایی در نظر گرفتند، در شرایطی که این برنامه طی هفت سال اجرا شد، بگویند چند درصد آن محقق شده است؟

وی بیان کرد: امنیت غذایی در تمام دنیا اصل است اما پیشنهادم این است که ما ادبیاتمان را یکسان کنیم. کار بخشی را کنار گذاشته و به جای نقد، به دنبال راه حل باشیم.

معاون پژوهش مرکز ملی مطالعات کشاورزی و آب اتاق ایرانیادآور شد: تکنوکرات‌ها نمی‌توانند مسئله آب را حل کنند. مسایل آب، مباحثی اجتماعی هستند. تمام رفتارها در بخش آب باید تغییر کند.

وی گفت: توسعه یک بعدی امکان‌پذیر نیست. توصیه من این استکه ابتدا ادبیاتمان را راجع به آب یکی بکنیم و با توجه به معضلات کشاورزی، به راهکار برسیم.