گروه اتاق خبر تلویزیون اینترنتی کشاورزپلاس:

 الیکو دانگوت، نامی که در سال‌های اخیر با صنعت، توسعه و چالش‌های بزرگ اقتصادی آفریقا گره خورده است، همچنان یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های تجاری قاره محسوب می‌شود. تا پایان سال ۲۰۲۵، ثروت خالص او بیش از ۳۰.۲ میلیارد دلار برآورد شده که او را در صدر لیست ثروتمندترین افراد قاره قرار می‌دهد و کسب‌وکار خود را از یک تجارت کوچک در دهه ۱۹۷۰ با ۳ هزار دلار وام خانوادگی به یک گروه عظیم صنعتی چندملیتی تبدیل کرده است. 

 نفوذ در بخش کشاورزی و صنایع غذایی

 حرکت به سوی خودکفایی غذایی

در دو دهه اخیر دانگوت به‌طور فزاینده‌ای در زنجیره ارزش کشاورزی و صنایع غذایی سرمایه‌گذاری کرده است. پروژه‌های کلیدی شامل:

گسترش صنعت شکر: با راه‌اندازی Dangote Sugar Refinery و برنامه‌های Backward Integration در ایالت‌های مختلف نیجریه برای افزایش تولید داخلی شکر و کاهش واردات. 

سرمایه‌گذاری در تولید برنج: از طریق شریک‌سازی با دولت ایالت نیجر و AfricaRice، Dangote Rice در قالب طرح‌های همکاری با کشاورزان محلی در ابعاد بزرگ، هدف خودکفایی و کاهش واردات برنج را دنبال می‌کند — طرحی که می‌تواند نظام غذایی نیجریه را دگرگون کند.

پروژه‌های بزرگ کود و افزایش تولید: برنامه توسعه کارخانه کود اوره با ظرفیت میلیونی تن در جنوبی اتیوپی و تلاش برای پایان دادن به وابستگی آفریقا به واردات کود، گامی به‌سوی تقویت کشاورزی است

 ستایش‌ها و اثرات مثبت

 ایجاد اشتغال و توسعه اقتصادی

حوزه‌های کشاورزی و صنایع غذایی تحت مدیریت دانگوت، با ایجاد میلیون‌ها شغل مستقیم و غیرمستقیم، به رشد اقتصادی و پویایی بازار کار کمک کرده‌اند. همکاری با AfricaRice و Niger Food می‌تواند تا بیش از ۵۰۰ هزار شغل مستقیم ایجاد کند که برای یک کشور جوان و جمعیت‌محور مثل نیجریه خبر مهمی است. 

 تقویت امنیت غذایی و کاهش واردات

تحلیل‌گران توسعه معتقدند سرمایه‌گذاری‌های دانگوت در:

شکر، که می‌تواند وابستگی به واردات را کاهش دهد؛

برنج و طرح‌های خودکفایی؛

و کود، که می‌تواند به افزایش بهره‌وری کشاورزی کمک کند

همگی نشانه‌هایی از رویکردی استراتژیک در جهت افزایش امنیت غذایی و کاهش فشارهای ارزی به کشورهای آفریقایی. 

 نقش اجتماعی و بشردوستانه

بنیاد الیکو تانگوت، با تمرکز بر ترک غذا، حمایت از جوامع محروم، بهداشت و آموزش، یکی از بزرگ‌ترین بنیادهای خصوصی زیرصحرا است و نشان می‌دهد که او بخش قابل توجهی از ثروت خود را در جامعه‌محور کردن توسعه سرمایه‌گذاری کرده است. 

 انتقادات و چالش‌ها

تمرکز قدرت اقتصادی و اتهامات انحصارطلبی

یکی از مهم‌ترین نقدها متوجه تمرکز قدرت اقتصادی در دستان دانگوت است. در بخش‌هایی مثل سیمان، بازار وضعیت نسبتاً تک‌قطبی دارد و این نگرانی را ایجاد کرده که رقابت سالم محدود شود و قیمت‌ها و سیاست‌های بازار تحت کنترل یکی از بزرگ‌ترین بازیگران قرار گیرد. 

در بخش کشاورزی و غذا هم، برخی کارشناسان و فعالان بازار نگرانند اگر دانگوت کنترل بخش عمده بازار دانه‌ها، کود و بذرها را به دست گیرد، می‌تواند بر قیمت‌ها و دسترسی کشاورزان کوچک تأثیر منفی بگذارد.

 نگرانی‌های مالی و عملیاتی

گسترش پروژه‌های عظیم مانند پالایشگاه نفت یا کارخانه کود اوره با نقدینگی و تامین مالی مواجه بوده‌اند و حتی باعث کاهش رتبه اعتباری گروه در برخی گزارش‌های مالی شده‌اند، زیرا وابستگی به بدهی و تغییرات ارزی (به‌ویژه نایرا) فشارهایی ایجاد کرده است. 

 پاسخ به مسائل فنی و رسانه‌ای

پالایشگاه نفت دانگوت اگرچه عملیاتی شده، با انتقادات رسانه‌ای درباره تأخیر در راه‌اندازی کامل و مشکلات عملیاتی مواجه بوده است، اگرچه شرکت و مدیریت آن این موارد را معمول در مقیاس پروژه‌های بزرگ خوانده‌اند.

بین توسعه و تمرکز قدرت

الیکو دانگوت تجسم چشم‌انداز صنعتی‌سازی آفریقا است: سرمایه‌گذارانی که به‌جای واردات، به تولید و زنجیره ارزش متکی‌اند. بخش کشاورزی و صنایع غذایی بخش مهمی از استراتژی او است، به‌ویژه زمانی که:

تلاش برای خودکفایی در غذا و کود،

مشارکت با دولت‌ها و نهادهای بین‌المللی،

و ایجاد اشتغال در مقیاس وسیع

را در بر می‌گیرد. این رویکرد، می‌تواند ساختار اقتصادی کشاورزی آفریقا را به سمت تولیدی و درون‌زا سوق دهد.

اما تمرکز قدرت اقتصادی، وابستگی صنایع به سرمایه‌های بزرگ، و فشار بر رقابت خرد نیز از چالش‌های جدی است که باید در سیاست‌های حاکمیتی و اقتصادی کشورها با دقت مدیریت شود.

الیکو دانگوت، ثروتمندترین مرد آفریقا در ۲۰۲۵، با رویکرد ترکیبی از سرمایه‌گذاری‌های عظیم صنعتی، توسعه کشاورزی، و مشارکت اجتماعی توانسته نام خود را با توسعه اقتصادی، اما نه بدون چالش‌ها و انتقادات، پیوند دهد.

او در تقویت امنیت غذایی و اشتغال نقش برجسته دارد؛

اما تمرکز سود و قدرت اقتصادی نگرانی‌ها را افزایش داده است؛

و پروژه‌های کلان او، از پالایشگاه نفت تا کارخانه کود (بخش مهمی از اکوسیستم غذایی) در مسیر توسعه آفریقا تأثیرگذار هستند — هرچند با ریسک‌ها و دغدغه‌های مالی و رقابتی همراه‌اند. 

 الیکو دانگوت، کود و امنیت غذایی: سرمایه‌گذاری استراتژیک برای تغییر ساختار کشاورزی آفریقا

از ایده تا واقعیّت: کارخانه‌های بزرگ کود 

 پروژهٔ نیجریه

Dangote Fertiliser Limited، بزرگ‌ترین مجتمع تولید کود اوره گرانوله در آفریقا با ظرفیت تولید حدود ۳ میلیون تن در سال است که در منطقه آزاد لکّی، لاگوس، با سرمایه‌گذاری حدود ۲.۵ میلیارد دلار راه‌اندازی شده و به‌صورت جدّی وارد بازار کود در قاره شده است. این مجتمع با هدف تامین نیاز داخلی نیجریه و صادرات بخشی از تولید، نقش مهمی در کاهش واردات کود دارد و تلاش دارد از وابستگی به بازارهای جهانی بکاهد.

 گسترش فرامرزی: پروژهٔ اتیوپی

در اواخر تابستان ۲۰۲۵، توافقی ۲.۵ میلیارد دلاری بین گروه دانگوت  و Ethiopian Investment Holdings برای ساخت یک مجتمع کود عظیم، در شهر Gode در جنوب‌شرق اتیوپی امضا شد. این کارخانه نیز ظرفیت تولید سالانه ۳ میلیون تن اوره دارد و انتظار می‌رود یکی از بزرگ‌ترین مجتمع‌های تولید کود در جهان باشد. 

این پروژه نه‌فقط ظرفیت تولید داخلی را افزایش می‌دهد، بلکه با کاهش وابستگی اتیوپی و کشورهای همسایه به واردات کود، می‌تواند نقطه عطفی در امنیت غذایی منطقه باشد. 

 پیوند کود با امنیت غذایی

 کاهش واردات و صرفه‌جویی ارزی

تا پیش از این، بسیاری از کشورهای آفریقایی سالانه بیش از ۶ میلیون تن کود وارد می‌کردند که هزینه‌های زیادی در ارز خارجی و لجستیک برای اقتصادهای نوپا ایجاد می‌کرد. 

دانگوت  با افزایش ظرفیت تولید، هدف دارد وابستگی به واردات کود را تا صفر در سال‌های آتی کاهش دهد — برنامه‌ای که می‌تواند یک تحول بنیادی در امنیت غذایی ایجاد کند. 

 افزایش بهره‌وری کشاورزی

دسترسی پایدار به کود با کیفیت، یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت در کشاورزی زیرا به افزایش بهره‌وری خاک، افزایش عملکرد محصولات و کاهش نوسان‌های قیمتی کمک می‌کند. در مناطقی که کشاورزی بخش اعظم اقتصاد را تشکیل می‌دهد، تأمین منظم کود، می‌تواند منجر به بهبود امنیت غذایی شود. 

مجتمع کود دانگوت    همچنین سرویس‌های مشاورهٔ خاک و کشاورزی ارائه می‌دهد تا کود متناسب با نیاز واقعی زمین‌ها به کار رود — اقدامی که به ارتقای بهره‌وری کشاورزان کمک می‌کند. 

 چشم‌اندازها و وعده‌ها: خودکفایی و فراتر از آن

 خودکفایی قاره‌ای

الیکو دانگوت در نشست‌های اقتصادی اعلام کرده است که آفریقا می‌تواند در مدت کمتر از ۴۰ ماه وارد‌کننده کود نباشد و تولید داخلی را جایگزین واردات کند — چشم‌اندازی بلندپروازانه که اگر محقق شود، تحوّلی جدّی در امنیت غذایی آفریقا به‌وجود خواهد آورد.

 ایجاد اشتغال و توسعه منطقه‌ای

پروژه‌های کود نه‌فقط تولیدکنندهٔ کود هستند بلکه هزاران شغل مستقیم و غیرمستقیم در زنجیرهٔ تامین، توزیع و خدمات کشاورزی ایجاد می‌کنند. همچنین مستلزم توسعه زیرساخت‌های انرژی و حمل‌ونقل هستند، که خود می‌تواند محرکی برای رشد اقتصادی منطقه باشد. 

نقدها و چالش‌ها

 تمرکز اقتصادی و ساختارهای منحصربه‌فرد

گرچه افزایش تولید کود مهم است، منتقدان هشدار می‌دهند که پروژه‌های عظیم ممکن است به تمرکز قدرت اقتصادی و شکل‌گیری زیرساخت‌های بسیار بزرگ تحت کنترل چند بازیگر قدرتمند منجر شود، که در صورت نبود رقابت سالم می‌تواند بازار را تحت‌الشعاع قرار دهد. 

 ریسک‌های اجرایی و لجستیکی

پروژه‌های فوق‌العاده بزرگ نیازمند زیرساخت‌های انرژی، حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی پیشرفته هستند و این بخش‌ها هنوز در بسیاری از کشورهای آفریقایی ضعیف‌اند. تاخیر در توسعه این زیرساخت‌ها می‌تواند برنامه‌های خودکفایی را به تعویق بیندازد. 

 وابستگی تکنولوژیک و سرمایه‌گذاری خارجی

بسیاری از فناوری‌ها و تجهیزات پیشرفته برای تولید کود نیازمند همکاری‌های خارجی هستند که می‌تواند وابستگی به فناوری وارداتی را افزایش دهد، به‌خصوص در بخش‌هایی که تکنولوژی بومی هنوز توسعه نیافته است. 

چشم‌انداز تحلیلی

 نقاط قوت

افزایش ظرفیت تولید کود با تکنولوژی بالا

کاهش واردات و صرفه‌جویی ارزی

ایجاد اشتغال و توسعه زنجیره تامین

افزایش بهره‌وری کشاورزی و امنیت غذایی

مشارکت با دولت‌ها و جذب سرمایه‌‌گذاری کلان Dangote Fertiliser+1

تهدیدها

تمرکز اقتصادی بالا و احتمال محدود شدن رقابت

چالش‌های زیرساخت و لجستیک

وابستگی به واردات فناوری‌های حیاتی

نیاز به مدیریت بلندمدت و پایداری سیاست‌های دولت‌ها

اثر سخنان  «الیکو   دانگوت» بر بخش کشاورزی و غذا

الیکو دانگوت، بزرگ‌ترین تولیدکننده کود در آفریقا   گفت: وابستگی شدید نیجریه به واردات مواد غذایی، «وارد کردن فقر و صادر کردن شغل» است و بدون توسعه صنایع داخلی، به‌ویژه تولید نهاده‌ها، فرآوری محصولات و ایجاد زنجیره تأمین قوی، امنیت غذایی کشور آسیب‌پذیر خواهد ماند.

دانگوت با اشاره به تولد سالانه ۸.۷ میلیون نوزاد، سرمایه‌گذاری در کشاورزی، انرژی، زیرساخت و صنعت غذا را شرط ضروری تاب‌آوری اقتصادی دانست و از شرکت‌ها خواست با پرداخت مالیات و ایفای مسئولیت اجتماعی، به توسعه روستاها و کاهش وابستگی غذایی کمک کنند.

این اظهارات می‌تواند فشار جدیدی بر دولت برای حمایت از سرمایه‌گذاری تولیدی و کاهش واردات مواد غذایی وارد کرده و هم‌زمان بخش خصوصی را به سمت ایجاد واحدهای جدید در حوزه کود، خوراک دام، روغن‌های خوراکی و صنایع تبدیلی سوق دهد.

 جوایز، افتخارات و مسئولیت‌های عمومی

الیکو دانگوت در طول فعالیت حرفه‌ای خود جوایز، افتخارات و مسئولیت‌های عمومی متعددی دریافت کرده است. او در سال ۲۰۱۱ به‌دستور «گودلاک جاناتان» رئیس‌جمهوری وقت نیجریه، به عضویت تیم مدیریت اقتصادی دولت منصوب شد. دانگوت در سال ۲۰۱۷ شایعه احتمال نامزدی‌اش برای انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۱۹ را تکذیب کرد و در ادامه، در کمیته مشورتی ویژه کارزار انتخاباتی «محمد بوهاری» برای دور دوم ریاست‌جمهوری او حضور داشت.

دانگوت همکاری نزدیکی با بنیاد بیل و ملیندا گیتس در حوزه سلامت عمومی دارد. در اوت ۲۰۱۴ مبلغ ۱۵۰ میلیون نایرا برای مقابله با شیوع ابولا به دولت نیجریه اهدا کرد. در سال ۲۰۱۶ نیز ۱۰ میلیون دلار برای حمایت از شهروندانی که تحت‌تأثیر حملات بوکوحرام قرار گرفته بودند تعهد کرد. او در مارس ۲۰۲۰ مبلغ ۲۰۰ میلیون نایرا نیز برای مبارزه با گسترش ویروس کرونا در کشور اختصاص داد.

دانگوت از هواداران باشگاه فوتبال آرسنال است و در سال ۲۰۱۹ ابراز تمایل کرد که مالکیت این باشگاه را خریداری کند. او در سال ۲۰۲۰ همچنین برای بازسازی ورزشگاه ملی «موشود آبیدولا» در ابوجا به وزارت ورزش نیجریه کمک مالی کرد.

از جمله مهم‌ترین افتخارات او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دریافت نشان عالی «فرمانده بزرگ نشان نیجر» (GCON)، دومین نشان ملی مهم نیجریه، در سال ۲۰۱۱.

• دریافت جایزه یک عمر دستاورد از انجمن مشاوران کارفرمایان نیجریه در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۳.

• نخستین نیجریه‌ای که در سال ۲۰۱۱ در فهرست میلیاردرهای فوربس معرفی و پروفایل شد.

• برنده جایزه کارآفرین سال ارنست و یانگ در سال ۲۰۱۲.

• دریافت جایزه Sabistation Business Owners در سال ۲۰۲۴.

• دریافت نشان ملی شیر (National Order of the Lion) از رئیس‌جمهور سنگال «ماکی سال» در سال ۲۰۲۴.

• دریافت نشان شایستگی نیجر از رئیس‌جمهور «محمد بازوم» در سال ۲۰۲۲.

• انتخاب به‌عنوان مدیرعامل سال ۲۰۲۴ توسط نشریه Economic Confidential.

• کسب جایزه تبلیغات CNN توسط گروه دانگوت در سال ۲۰۲۰.

این مجموعه افتخارات، جایگاه دانگوت را به‌عنوان یک شخصیت برجسته اقتصادی، بشردوست و سرمایه‌گذار اثرگذار در آفریقا و فراتر از آن تثبیت کرده است.

دو بار ازدواج دانگوت به طلاق ختم شد!

الیکو محمد دانگوت، متولد ۱۰ آوریل ۱۹۵۷ میلادی در کانوی نیجریه، کارآفرین و بنیان‌گذار گروه صنعتی دانگوت است که از سال ۱۹۷۷ تاکنون در عرصه کسب‌وکار فعال بوده است.

او که تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته بازرگانی در دانشگاه الازهر مصر به پایان رسانده، امروزه یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های اقتصادی آفریقا به شمار می‌رود.

دانگوت 2 بار ازدواج کرده است؛ نخست با زینب دانگوت در سال ۱۹۷۷ که به طلاق انجامید و سپس با ماریه محمد رفایی که آن ازدواج هم به جدایی ختم شد.

او 4 فرزند دارد و از یک خاندان تجاری ریشه‌دار می‌آید؛ از جمله، الحسن دنتاتا، یکی از ثروتمندترین تاجران غرب آفریقا در اوایل قرن بیستم، جد پدری اوست و سانی دانگوت، برادرش، از فعالان شناخته‌شده بخش خصوصی نیجریه به‌شمار می‌رفت.

در مجموع سرمایه‌گذاری الیکو دانگوت در بخش تولید کود، به‌خصوص از طریق مجتمع‌های عظیم در نیجریه و اتیوپی، گامی مهم در جهت تقویت امنیت غذایی در آفریقا است. این پروژه‌ها نه‌تنها ظرفیت تولید را افزایش می‌دهند، بلکه می‌توانند ساختار کشاورزی و اقتصادی منطقه را تغییر دهند، به ویژه هنگامی که با برنامه‌های حمایتی دولت و خدمات فنی به کشاورزان همراه شود.

با این حال، چالش‌های زیرساختی، اقتصادی و مرتبط با ساختار بازار نیز باید به‌دقت مدیریت شوند تا این سرمایه‌گذاری به‌صورت پایدار و انعطاف‌پذیر بتواند به اهداف وعده‌داده‌شده نزدیک شود.