ترانزیتِ امیدوار؛ وقتی جادهها طلایی میشوند برای سفرِ غذای ایران!
آیا از امروز برای کشاورزی، غذا و امنیت غذایی کشور، «ترانزیتِ امیدوار» را جدی بگیریم؟
علیرضا صفاخو - مدیر تلویزیون اینترنتی کشاورزپلاس
زنجیره تأمین کشاورزی و غذایی در ایران، همچنان گرفتار گرههایی است که منشاء آنها نه در تولید، بلکه در مسیرِ رسیدن محصول به بازار است. گاهی محصول بر زمین مانده، گاهی فساد، گاهی تأخیرها یا هزینهی بالای انتقال، سودآوری تولیدکننده را پایین میآورد و رقابتپذیری صادرات را کاهش میدهد. آیا نمیتوان با سرعت بخشیدن و امنتر کردن مسیرهای ترانزیتی — چه برای ورود نهاده و مواد اولیه، چه برای خروج محصولات — گامی بلند در جهت امنیت غذایی، اشتغال روستایی و صادرات پایدار برداشت!؟
در این چارچوب، مصوبه جدید «گذر مرز به مرز (ترانزیت)» که با پیگیری انجمن صنفی شرکتهای حملونقل بینالمللی ایران به تصویب دولت رسیده، (لینک اینجا) میتواند نقطه عطفی برای بخش کشاورزی و صنایع غذایی کشور باشد.
ترانزیت؛ شریان حیاتی زنجیره غذایی
ترانزیت، یعنی عبور کالا از قلمرو گمرکی یک کشور به کشور دیگر با حفظ وضعیت «گذر موقت»، عاملی است تعیینکننده در بهینگی تجارت بینالمللی. وقتی مسیرها و تشریفات، پیچیده و کند هستند، کالا — حتی اگر با کیفیت و استاندارد تولید شود — ممکن است در مسیر بماند، آسیب ببیند، یا هزینه تمامشده آن چنان بالا رود که صادرات منطقی نباشد.
پژوهشها در کشورهای مختلف آسیا نشان دادهاند که زیرساخت حملونقل و لجستیک مناسب، راندمان بخش کشاورزی را بالا میبرد؛ هزینههای لجستیک کاهش، دسترسی به بازارها آسانتر و ضایعات پس از برداشت کمتر میشود.
در کشورهای در حال توسعه، ضعف در حملونقل و لجستیک میتواند عامل مهمی در هدررفت غذا باشد و مانعی جدی برای امنیت غذایی و صادرات کشاورزی ایجاد کند.
ظرفیت بالقوه و مزیت ژئوپلیتیک ایران
ایران با موقعیت منحصر به فرد جغرافیایی ــ واقع شدن در مسیرهای شرق - غرب و شمال - جنوب، دسترسی به آبهای آزاد و همسایگی با بسیاری از کشورها ــ یک هاب بالقوه ترانزیتی در منطقه است.
اگر زیرساختها، همراستا با مزیت ژئوپلیتیک اصلاح شوند، میتوان سهم عمدهای از ترانزیت منطقهای را به خود اختصاص داد؛ بهخصوص در بخش کالاهای کشاورزی و صنایع غذایی که متکی به زمانبندی دقیق و لجستیک حساساند.
مصوبه «گذر مرز به مرز (ترانزیت)»؛ امیدی برای تسریع و تسهیل
بر اساس گفتههای نمایندگان انجمن صنفی حملونقل بینالمللی، این مصوبه به دغدغههای فعالان این صنعت ــ مانند توقفهای غیرضروری، تشریفات زمانبر، نبود هماهنگی بین دستگاهها ــ پاسخ داده است.
اگر اجرای آن دقیق و متحدالشکل باشد، میتوان انتظار داشت زمان و هزینه عبور کاهش یابد، هماهنگی بین ارگانها (گمرک، راهداری، گمرک و …) تقویت شود و مسیر برای جابهجایی سریعتر و مطمئنتر کالاها — از جمله مواد خام، نهادهها، محصولات کشاورزی و غذایی — هموار گردد.
این موضوع برای صادرات محصولات کشاورزی (یا واردات نهاده/مواد اولیه) بسیار حیاتی است؛ زیرا حساسیت زمانی، فسادپذیری، و الزامات زنجیره سرد یا فرآیند سریع، بخش مهمی از پویایی بخش کشاورزی و صنایع غذایی را تشکیل میدهند.
چرا تشکلها و فعالان کشاورزی باید وارد میدان شوند؟
تشکلها و تشکلهای صنفی در حوزه کشاورزی و صنایع غذایی باید از این فضا برای مطالبه زیرساخت مناسبتر استفاده کنند: نیازهای خاص خود را (مثل زنجیره سرد، زمانبندی، صادرات فصلی، بارگذاری سریع) به انجمن حملونقل منتقل کنند.
تعامل فعال میان تولیدکنندگان، صادرکنندگان، تشکلها و انجمن حملونقل میتواند تضمین کند که مسیر ترانزیت بیش از آنکه برای کالاهای صنعتی یا عمومی طراحی شود، متناسب با حساسیتها و نیازهای بخش کشاورزی و غذایی نیز باشد.
آنچه امروز به عنوان یک مصوبه دیده میشود، فردا باید به پروژهای عملی، شفاف و مسئولانه تبدیل شود؛ پروژهای که بتواند امنیت غذایی، صادرات، اشتغال و توسعه پایدار را همزمان تأمین کند.
ترانزیت بینالمللی؛ پیوندی استراتژیک با امنیت غذایی و توسعه صادرات
در سطح جهان، تجربه نشان داده است کشورهایی که در لجستیک و ترانزیت سرمایهگذاری کردهاند، نه تنها در توسعه کشاورزی موفقترند، بلکه زنجیره غذاییشان انعطافپذیرتر، پایدارتر و مقاوم در برابر شوکهاست.
برای ایران، این یعنی فرصت طلایی برای تبدیل شدن به هاب ترانزیت منطقهای؛ هابی که هم کالاهای صنعتی را جابجا کند و هم نقش مهم در صادرات میوه، سبزی، غلات، فرآوردههای غذایی و نهادهها داشته باشد.
اگر این فرصت جدی گرفته شود — با همکاری دولت، بخش خصوصی، تشکلها و فعالان کشاورزی — میتوان چشمانداز روشنی برای امنیت غذایی، اشتغال روستایی، توسعه صادرات و ثبات بازار داخلی متصور بود.
آیا زمان آن نرسیده که «جاده سبز» برای غذا باز شود؟
ایران امروز در میانه تغییر بنیادین است؛ تغییری که تنها با اراده، همکاری و نگاه فرابخشی ممکن خواهد بود. مصوبه «گذر مرز به مرز (ترانزیت)» نقطه امید است، نه تضمینی برای موفقیت. موفقیت زمانی محقق میشود که این امید با برنامه تبدیل شود: برنامهای با مشارکت فعال همه ذینفعان — از تولیدکننده و صادرکننده تا تشکلها و شرکتهای حملونقل.
بخش کشاورزی و صنایع غذایی اگر صدای خود را بلند کند، خواستههای خود را شفاف بیان نماید، و در مسیر اجرای مصوبه مشارکت جدی داشته باشد؛ میتوان این مسیر را به «جاده سبز» محصول ــ از مزرعه تا بازار داخلی و بینالمللی ــ تبدیل کرد.
پرسش نگارنده این یادداشت به عنوان روزنامه نگاری با 25 سال سابقه فعالیت در حوزه اقتصادی به ویژه کشاورزی و صنایع غذایی این است: آیا ما آمادهایم تا این جاده را هموار کنیم!؟ و آیا از امروز برای کشاورزی، غذا و امنیت غذایی کشور، «ترانزیتِ امیدوار» را جدی بگیریم؟
مطلب مرتبط:
مصوبه ستاد ملی گذر مرز به مرز (ترانزیت)؛ گامی راهبردی برای ارتقای جایگاه ترانزیتی و حملونقل بینالمللی ایران ( یادداشت احسان ملکزاده، رئیس هیات انجمن صنفی شرکتهای حملونقل بینالمللی ایران) - لینک اینجا
دیدگاه تان را بنویسید