بازاندیشی صنعت طیور: ضرورت اقتصاد آزاد برای رقابت جهانی

تلویزیون اینترنتی کشاورزپلاس: پنل تخصصی «بازاندیشی و افق‌های توسعه پایدار در صنعت طیور» در بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی دام، طیور و صنایع وابسته تهران برگزار شد. این نشست با حضور مدیران، تولیدکنندگان و کارشناسان برجسته، به بررسی وضعیت کنونی صنعت طیور، چالش‌های پیش‌رو و راهکارهای توسعه پایدار پرداخت.

سخنرانان بر ضرورت کاهش مداخلات دولتی و حرکت به سمت اقتصاد آزاد برای تقویت رقابت‌پذیری و صادرات تأکید کردند. در این گزارش، سخنان هر سخنران به‌صورت خلاصه و با تمرکز بر نکات کلیدی ارائه شده و در پایان، تحلیلی با رویکرد دفاع از اقتصاد آزاد ارائه می‌شود.

علی ابراهیمی -   ضرورت توسعه پایدار صنعت طیور:

علی ابراهیمی، مدیرعامل صندوق حمایت از صنعت طیور کشور به عنوان مدیر پنل گفت: صنعت طیور ایران در تولید گوشت مرغ و تخم‌مرغ به جایگاه برجسته‌ای در جهان رسیده و سرمایه‌گذاری‌های مردمی، تولید این محصولات را به نقطه‌ای پایدار رسانده است. با وجود نوسانات، ظرفیت بالای تولید داخلی و امکان صادرات وجود دارد. این پنل با حضور مهراب فرجی (مدیرکل دفتر طیور وزارت جهاد کشاورزی)، سعید محمدی ( از زنجیره سفید ماکیان)، فریبرز خواجعلی (استاد دانشگاه شهرکرد) و با امید به حضور  خشایار ابراهیم کرمانی - که البته تا پایان  به پنل هم نرسیدند -  برگزار می‌شود. همچنین از انجمن صنایع خوراک دام، طیور و آبزیان ایران و مجموعه نمایشگاهی هم برای ترتیب این برنامه که مکمل برگزاری نمایشگاه است، قدردانم و د ادامه بحث همراه می شویم با سخنرانان پنل.

مهراب فرجی - جایگاه جهانی ایران در تولید مرغ و تخم‌مرغ:

صنعت طیور ایران با تلاش تولیدکنندگان، دانش بومی و تجهیزات به‌روز پیشرفت کرده است. سال گذشته بیش از ۳.۱ میلیون تن گوشت مرغ تولید شد و برای امسال هدف‌گذاری بالاتری داریم که فراتر از برنامه هفتم توسعه است. سرانه مصرف گوشت مرغ بیش از ۳۲ کیلوگرم است و با توجه به خشکسالی، وضعیت گوشت قرمز و اقتصاد خانوارها، این سرانه افزایش خواهد یافت. در بخش تخم‌مرغ، ۱.۳۴ میلیون تن تولید و ۱۵۰ هزار تن صادر شد. هدف‌گذاری امسال ۱.۴۴ میلیون تن تولید و ادامه صادرات برای تنظیم بازار است. سرانه مصرف تخم‌مرغ بیش از ۱۵ کیلوگرم است که می‌توان آن را ارتقا داد. ایران در تولید این محصولات جزو ۱۰ کشور برتر دنیاست و در واحدهای بهینه، بهره‌وری بالایی داریم. دانش بومی، تجهیزات و اقلیم‌های متنوع، مزیت‌های رقابتی ما هستند. سیاست‌گذاری‌ها باید با کمک تولیدکنندگان برای امنیت غذایی و صادرات برنامه‌ریزی شود. بیش از ۳۵ درصد ظرفیت مرغداری‌های گوشتی در ارتفاعات بالای ۱۵۰۰ متر و ۸ درصد در بیش از ۲۰۰۰ متر قرار دارند که رقابت را دشوار می‌کند. نوسازی جوجه‌کشی‌ها و ارتقای ظرفیت آنها برای تولید مرغ سایز ضروری است. دوری واحدهای پرورشی از جوجه‌کشی‌ها و نیاز به ناوگان حمل‌ونقل تخصصی، چالش دیگر است. تولید ما برای تنظیم بازار داخلی است، اما خط تولید صادراتی بدون ارز ترجیحی در حال بررسی است.

سعید محمدی - نقش زنجیره‌ها در احیای تولید:

زنجیره‌های تولید گوشت مرغ، با سهم ۱۰ تا ۱۲ درصدی از تولید کشور، مرغداری‌های کوچک را احیا کردند. این زنجیره‌ها فشار را از مرغداران خرد برداشتند، اما خود با چالش‌هایی مواجه شدند. تأمین نهاده‌های باکیفیت، هزینه‌های بالای تولید و قیمت‌گذاری تعزیراتی، شرکت‌ها را تحت فشار قرار داده است. وقتی قیمت بازار از نرخ تعزیراتی پایین‌تر می‌رود، فروش زیر قیمت مصوب زیان‌ده است. درخواست داریم زنجیره‌ها اجازه واردات مستقیم نهاده‌ها را داشته باشند تا با خرید ارزان‌تر و باکیفیت‌تر، بهره‌وری افزایش یابد. همچنین، زنجیره‌هایی با شبکه توزیع مویرگی (مثل ۴۰۰ شعبه در تهران) باید مجوز توزیع محصولات با قیمت مصوب را دریافت کنند تا از زیان جلوگیری شود. سازمان دامپزشکی کشور استانداردهای گرید A و A+ را وضع کرده، اما برخی استان‌ها مرغ گرید B را ترجیح می‌دهند که به تولیدکنندگان گرید A زیان می‌رساند. وزارت جهاد کشاورزی باید این فرآیند را اصلاح کند.

فریبرز خواجعلی - رقابت جهانی با زنجیره‌های یکپارچه:

 صنعت طیور جهان به سمت زنجیره‌های یکپارچه حرکت کرده که بهره‌وری و هوشمندسازی را افزایش داده است. در خاورمیانه، زنجیره‌های بزرگی در ترکیه و عربستان شکل گرفته‌اند. زنجیره BRF برزیل (سومین زنجیره بزرگ جهان در ۲۰۲۵) و CP Group تایلند در ترکیه فعال‌ هستند. این حضور، تهدیدی برای صنعت ایران است، زیرا برای صادرات باید با این غول‌ها رقابت کنیم. باید زنجیره‌های بزرگ داخلی تشکیل دهیم، استقلال مالی آنها را تقویت کنیم و موانع صادراتی را برداریم. تأمین نهاده‌ها توسط زنجیره‌ها برای ایجاد مزیت رقابتی ضروری است. تولید با کیفیت بالا و قیمت رقابتی، شرط موفقیت در بازارهای منطقه‌ای است. از منظر بحث آب هم باید توجه کرد که چون تولید گوشت مرغ (۴۰۰۰ لیتر آب به ازای هر کیلوگرم) نسبت به گوشت گوسفند (۱۰۵۰۰ لیتر) و گاو (۱۵۰۰۰ لیتر) به‌صرفه‌تر است، ایران به دلیل اقلیم نیمه‌خشک، مزیت نسبی در تولید طیور دارد. اما از آنجا که یک‌چهارم وزن مرغ به آلایش تبدیل می‌شود باید با توسعه صنایع تبدیلی، ارزش افزوده بالایی ایجاد کرد. 

جمع‌بندی تحلیلی کشاورزپلاس:  اقتصاد آزاد، کلید توسعه صنعت طیور

آنچه از اظهارات سخنرانان این پنل قابل استنباط و جمع بندی شد این است که صنعت طیور ایران با تولید سالانه بیش از ۳.۱ میلیون تن گوشت مرغ و ۱.۳۴ میلیون تن تخم‌مرغ، جایگاه جهانی برجسته‌ای دارد. این دستاورد حاصل تلاش بخش خصوصی است، اما مداخلات دولتی، به‌ویژه از سوی ستاد تنظیم بازار و سازمان تعزیرات، مانع رشد و رقابت‌پذیری شده است.

چالش‌های مداخلات دولتی:

قیمت‌گذاری دستوری: فروش با نرخ تعزیراتی، به‌ویژه در نوسانات بازار، زنجیره‌ها را زیان‌ده کرده و انگیزه تولید باکیفیت را کاهش می‌دهد.

محدودیت نهاده‌ها: وابستگی به ارز ترجیحی و فرآیندهای کند تخصیص ارز، دسترسی به نهاده‌های باکیفیت را دشوار کرده و بهره‌وری را کاهش می‌دهد.

موانع صادراتی: مقررات پیچیده و ارز ترجیحی، رقابت در بازارهای منطقه‌ای را سخت کرده است.

ناکارآمدی سیاست‌گذاری: سیستم بروکراتیک دولتی نمی‌تواند نیازهای متنوع صنعت را به‌سرعت پاسخ دهد.

مزایای اقتصاد آزاد: افزایش بهره‌وری: استقلال زنجیره‌ها در تأمین نهاده‌ها، هزینه‌ها را کاهش و کیفیت را افزایش می‌دهد.

گسترش صادرات: حذف ارز ترجیحی برای خطوط صادراتی، رقابت در بازارهای جهانی را تقویت می‌کند.

تشویق نوآوری: سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین و صنایع تبدیلی، ارزش افزوده را افزایش می‌دهد.

حمایت از تولیدکنندگان خرد: زنجیره‌های یکپارچه با مدیریت نرم‌افزاری، بهره‌وری واحدهای کوچک را بالا می‌برند.

حذف مداخلات غیرکارشناسی و حرکت به سمت اقتصاد آزاد، صنعت طیور ایران را به جایگاه واقعی خود در بازارهای جهانی خواهد رساند. دولت باید بجای کنترل مستقیم، با سیاست‌های تشویقی و رفع موانع، از این صنعت حمایت کند.