آخرین اخبار
احتمال تغییر الگوی کشت با پروژه‌های انتقال آب
مدیر گروه مهندسی آب، فاضلاب و محیط زیست دانشگاه شهید بهشتی در نشست گفت‌وگوهای آبی از احتمال وقوع تغییر در الگوی کشت کشاورزی تحت تاثیر اجرای پروژه‌های انتقال آب خبرداد.
به گزارش کشاورز پلاس، نخستین نشست گفت‌وگوهای آبی بعد از ظهر روز یکشنبه در محل سالن اجتماعات شرکت مدیریت منابع آب ایران با حضور کارشناسان و فعالان حوزه آب برگزار شد.
در این نشست، عیسی بزرگ‌زاده سخنگوی صنعت آب، حجم اعتبارات هزینه شده برای اجرای پروژه‌های انتقال آب را هشت میلیارد دلار اعلام کرد. وی اطلاع‌رسانی درباره دلایل تصمیمات را یک حق همگانی توصیف کرد.
اما روند برگزاری جلسه، نه تنها اطلاعات شفافی درباره پروژه‌های انتقال آب از دریا در اختیار مخاطبان قرار نمی‌داد، بلکه به بسیاری از مسایل اساسی مرتبط با اثرات محیط زیستی اجرای این پروژه‌ها به‌ویژه تاثیر رهاسازی شورابه حاصل از واحدهای شیرین سازی آب دریا بر اکوسیستم‌های دریایی و اثر آن بر صنعت شیلات پرداخته نشد. در این رابطه، یک پرسش اساسی مطرح است و آن این است که اگرچه تکنولوژی‌های روز دنیا، اثرات حاصل از رهاسازی شورابه واحدهای شیرین‌سازی آب دریا را به حداقل رسانده است اما آیا با توجه به تحریم‌های ظالمانه ایران، امکان وارد کردن تکنولوژی روز دنیا به کشور را داریم؟
غیبت یکی از ذینفعان اصلی
بخش کشاورزی بیشترین هزینه‌ها را برای اجرای پروژه‌های انتقال آب پرداخت می‌کند. لوله‌های قطور انتقال از مناطق حفاظت شده و عرصه‌های طبیعی یا زمین‌های کشاورزی عبور می‌کند و اثرات تخریبی بر روی این محیط‌ها باقی می‌گذارد اما این بخش و فعالان آن به دلیل آنچه غیر اقتصادی بودن نام گرفته است، کوچکترین سهمی از آب شیرین شده و انتقالی دریاها ندارند.
نه تنها کسی چنین حقی برای آنها قائل نیست، بلکه در این میزگرد هیچ نماینده‌ای از مهمترین ذینفعان پروژه‌های انتقال آب که کسب و کارشان صید و صیادی است و از اجرای چنین پروژه‌هایی بدون شک تاثیر می‌گیرند، حضور نداشت. ذینفعانی که یا زمین‌هایشان مسیر عبور لوله‌های انتقال می‌شود و یا روستاهایشان بدون آب شرب باقی می‌ماند، در حالی‌که باید شاهد و ناظر پروژه‌های گران قیمت برای بخش صنعت باشند.
احتمال تشکیل بازار غیر رسمی آب
علی مریدی مدیر گروه مهندسی آب، فاضلاب و محیط زیست دانشگاه شهید بهشتی در این نشست، بر لزوم توجه به پایداری مالی طرح‌های انتقال آب تاکید کرد.
وی افزود: طرحی که پایداری مالی نداشته باشد، برای پیشنهاد دهنده و انجام دهنده، مفید نخواهد بود. آیا این طرح‌ها با تکیه بر رانت اجرایی می‌شود یا محاسبات مالی نشان می‌دهد که اجرای چنین طرحی پایدار است.
مریدی بیان کرد: وقتی طرحی پایداری مالی ندارد، روی رانت سوبسیدها راه می‌رود. باید درباره پروژه‌های انتقال آب شیرین شده دریا بررسی لازم انجام شود که اجرای آن در خدمت اقتصاد هست یا نه. اگر چنین طرحی پایداری محیط زیستی نداشته باشد، اجرای آن نقض غرض خواهد بود.
وی با تاکید بر نیاز به تعامل با جامعه محلی به دلیل انتقال آب در یک مسیر چند هزار کیلومتری، یادآور شد: درصدی از آب انتقالی باید به محیط زیست به دلیل خساراتی که به آن وارد می‌شود، تعلق گیرد.
مدیر گروه مهندسی آب، فاضلاب و محیط زیست دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اینکه ارزش اقتصادی آب در صنعت اصفهان، 250 هزار تومان است، یادآور شد: ارزش اقتصادی آب در اصفهان با عدد سه تا چهار یورو که قیمت تمام شده آب شیرین شده دریاست، تطابق ندارد. صنعت در فرآیند مالی بخش خصوصی، توانایی پرداخت این رقم را ندارد.
وی همچنین عادت کردن صنعت به رقم 250 هزار تومان برای آب بها را عاملی معرفی کرد که سبب می‌شود بخش صنعت به سمت بهره‌وری آب حرکت نکند.
مریدی تاکید کرد: در پروژه‌های انتقال آب باید به نحوی عمل شود که بازار غیر رسمی شکل نگیرد و کشاورزان ما آب خود را به بخش صنعت نفروشند.
وی افزود: وقتی پروژه‌های انتقال را با پول صندوق توسعه اجرا می‌کنیم، بدیهی است که مدل‌های اقتصادی تعریف شده، جوابگو خواهد بود. اما اینکه این روند تداوم پیدا کند و به سمت یک بازار محلی در جهت تخریب محیط زیست حرکت نکند، بحث دیگری است. به نظر من این روند تداوم نخواهد یافت.
مدیر گروه مهندسی آب، فاضلاب و محیط زیست دانشگاه شهید بهشتی گفت: وقتی صنایع بورسی بزرگ به سمت استفاده از آب شیرین شده دریا حرکت می‌کنند، هم احتمال دارد که این حرکت در جهت مثبت، حفظ محیط زیست و جلوگیری از اضافه برداشت باشد و هم ممکن است بازار منفی آب در منطقه ایجاد کند.
وی پروژه‌های مدیریت تقاضا را در گروه پروژه‌های سختی معرفی کرد که زمان‌بر هستند اما از نظر هزینه نسبت به پروژه‌هایی مثل انتقال آب دریا، منابع مالی کمتری نیاز دارند.
مریدی تاکید کرد: باید بخشی از منابع مالی پروژه‌های تامین آب، صرف مدیریت تقاضا شود.
وی همچنین با اشاره به اینکه در خیلی از حوضه‌های آبریز، بیش از 100 درصد منابع آبی استفاده می‌کنیم و به منابع آب زیرزمینی فشار وارد کرده‌ایم، تلاش برای دستیابی به منابع جدید را امری اجتناب ناپذیر توصیف کرد اما تذکر داد که باید راهکارها و مباحث را در کنار هم ببینیم.
مدیر گروه مهندسی آب، فاضلاب و محیط زیست دانشگاه شهید بهشتی افزود: در پروژه‌های انتقال آب دریا، وقتی منابع آب مطمئن برای یک منطقه تامین می‌کنیم، الگوی کشت آن منطقه را به هم می‌زنیم. در اصفهان الگوی کشت به سمت تولید یونجه رفته است و این منطقه به قطب تولید شیر تبدیل شده است. این مسئله به دلیل تامین آب است.
وی درباره دلایل عدم موفقیت در احیای دریاچه ارومیه گفت: در شرایطی که آب درگیری مستقیم با اقتصاد و معیشت مردم پیدا کند و از سوی دیگر از ابزارهای اقتصادی به درستی نتوانیم استفاده کنیم، نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود. در دیگر کشورها، مالیات بر ارزش افزوده در مناطق مختلف متفاوت است ولی ما از این ابزار تاکنون استفاده نکرده‌ایم.
پیش‌بینی طرح‌های انتقال آب در اسناد بالادستی
عیسی بزرگ‌زاده سخنگوی صنعت آب و مدیر جلسه نیز در واکنش به سخنان مطرح شده درباره عدم همخوانی پروژه‌های انتقال آب با سیاست‌های اسناد بالادستی بیان کرد: در افق 1420؛ نیاز به 13.5 میلیارد متر مکعب آب داریم تا با ضریب اطمینان مناسب نیاز شرب و بهداشت جامعه را تامین کنیم. یعنی 13 درصد آب تجدیدپذیر کشور در این افق متعلق به شرب خواهد بود.
وی افزود: اکنون مصرف آب صنعت 3.6 میلیارد است و در افق 1420 به کمتر از هفت میلیارد متر مکعب می‌رسد. با در نظر گرفتن این دو رقم، در افق یاد شده ما نزدیک به 20 درصد آب تجدیدپذیر خود را باید برای شرب و صنعت مصرف کنیم. اگر معیار 40 درصد مصرف آب تجدیدپذیر را بپذیریم، با فرض تداوم تحقق 100 میلیارد متر مکعب آب تجدیدپذیر، برای کشاورزی 21 درصد از این منابع باقی می‌ماند.
بزرگ‌زاده گفت: در حالی که در سند امنیت غذایی، 51 میلیارد متر مکعب آب برای بخش کشاورزی در نظر گرفته شده است. اکنون طبق آمار وزارت جهادکشاورزی 70 میلیارد متر مکعب آب و طبق نظر وزارت نیرو 80 میلیارد متر مکعب آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. باید مصرف کشاورزی را به 21 میلیارد متر مکعب برسانیم تا مدیریت تقاضا موثر واقع شود.
وی توضیح داد: با این محاسبات روشن، کسانی که فکر می‌کنند مدیریت تقاضا را انجام بدهیم، یک نگاهی به محاسباتشان بکنند.
سخنگوی صنعت آب گفت: به عنوان مطلع می‌گویم در سند ملی آمایش سرزمین در ماده 121 که در جلسه هم مفاد آن خوانده شد، واضح درباره انتقال آب صحبت شده است.
تامین نیاز شرب از آب شیرین شده دریا
سعید نی ریزی مشاور پروژه انتقال آب نیز با اشاره به تاریخچه طرح‌های انتقال آب از دریا، گفت: در افق 1420 با توجه به رشد جمعیت، نیاز به دو میلیارد متر مکعب آب جدید در مناطق انتقال داریم که این آب وجود ندارد.
وی افزود: در شرکت گل گهر تا شعاع 250 کیلومتری آب سطحی با اطمینانی وجود ندارد. در پروژه‌های انتقال، دو شاخصه محیط زیست و آبزیان برای ما مهم بود.
نی ریزی بیان کرد: وقتی درباره انتقال آب از دریا صحبت می‌کنیم، یعنی از یک میلیارد متر مکعب در برابر 100 میلیارد متر مکعب منابع آب تجدیدپذیر صحبت می‌کنیم. این رقم شاخصی است که نشان می‌دهد آب در کشور ما چه ارزشی دارد.
مهرداد حاج زوار مشاور خط سه انتقال آب نیز که از سیریک آب می‌گیرد و به اصفهان منتقل می‌کند هم در سخنان خود بر اطلاع‌رسانی بیشتر در زمینه پروژه‌های انتقال آب تاکید کرد.
وی افزود: در پروژه انتقال آب اصفهان، بحث انتقال آب برای صنعت مطرح است. یک آب گران با هزینه زیاد و تکنولوژی خاص به منطقه انتقال داده می‌شود. سیاست کلان این است که یک آب با قیمت بهای تمام شده، وارد حوضه آبریزی می‌کنیم تا جایگزین برداشت بیشتر از منابع آب سطحی و زیرزمینی شود.
وی یادآور شد: در کشور ما عمده مشکلات این است که بهای تمام شده آب اخذ نمی‌شود. اگر بهای تمام شده از مصرف‌کنندگان گرفته شود، دغدغه شستن ماشین با شلنگ را نخواهیم داشت.
حاج زوار گفت: در سند بالادستی بحث مشوق‌های لازم برای طرح‌های نمک‌زدایی مقرون به صرفه از آب دریا برای صنعت دیده شده است. مناطق واقع در پسکرانه جنوب کشور، مناطق مرکزی و نوار شرقی در گروه این مناطقی قرار می‌گیرند که در اسناد بالادستی برای انتقال آب شیرین شده دریا به آنجا، مشوق‌هایی لحاظ شده است.
وی گفت: ما 10 درصد آب شرب و پنج درصد آب محیط زیست مسیر انتقال را تامین می‌کنیم.
اجرای طرح‌های انتقال به مفهوم عدم تغییر سیاست‌ها
مسعود امیرزاده نماینده شبکه تشکل‌های مردم نهاد و اجتماع محور محیط زیست و منابع طبیعی نیز در سخنان خود بیان کرد: طرح انتقال منادی این پیام هستند که دولت مانند گذشته سیاست خود را بر مبنای تامین آب از هر ظرفیت احتمالی تغییر نداده است. در مقابل جامعه به خود حق می‌دهد درباره چرایی این پروژه‌ها، ابعاد و تبعات آن سئوال کند.
وی افزود: مردم می‌خواهند بدانند که تصمیم سازان بر اساس کدام فرآیند جمعی و کارشناسی به این تصمیم رسیده‌اند و برای کسب منابع آبی کشور باید آب را از دریا شیرین کنند و به فرا دست‌ها انتقال دهند.
امیرزاده با تاکید بر اینکه باید هزینه انتقال آب از داخل مناطق حفاظت شده پرداخت شود، یادآور شد: در صورتی که 200 میلیارد تومان برای طرح تعادل بخشی تامین نشده است، چطور هزینه‌های میلیاردی پروژه‌های انتقال تامین می‌شود.
وی درباره ایرادات پروژه‌های انتقال آب دریا بیان کرد: هزینه‌های سنگین اجرای پروژه، خطوط انتقال طولانی، عدم انطباق با برخی سیاست‌ها و طرح‌های بالادستی مثل آمایش سرزمین، طرح سازگاری با کم آبی و ... مهمترین مسایل مرتبط با اجرای پروژه‌های انتقال هستند.
دیدگاه تان را بنویسید